Los condes deu Peirrolic deu Peglèr 

Arrecaptats dens los vielhs armanacs, 
e pedaçats en vèrs gascons, 
preu curè de Sent-Aubin, l'abè R. LAMANHÈRA. 

 [Sommaire Doazit]
 [Raphaël Lamaignère]
[Endic de las poesias deu R.Lamanhèra]

 
Lo Benedit e lo Diable 
Lo vèrmi deu Capdeton 
Lo Maire suspenut 
Lo sarmon de Pentacosta 
La Distraccion 
La hemna deu pedolhós 
N'ac atz pas vist ? 
Lo pòrc deu Bernaton 
Lo Benedit e Sent Pierre 

 


Lo Benedit e lo Diable

(Pierrolic 1909, p.45)

 

Tant petit, tant hardit !
Atau qu'èra d'Aulès un ancian benedit
Qui n'espudiva pas lo jus de la barrica,
D'on sortiva borrica.
Cartaire si n'i avè,
Un còp plenhat l'erbèr
Qu'anava com sortida
Véder on har la partida.

Un ser, devant l'autar, perseguit preu gahús
A Sent Miquèu, que ditz en guisa d'oremús :
- " Que soi benlèu rostit ! tiratz-me de misèra
"E deu pinton harèi la baptisèra…"
Mes, l'anjo qu'estó shord… Lavetz, lo nos valent
Que s'i torna, insolent :
- "A ! qui-òc, hòu, gran pendard ! E donc sòus e moneda
"A piòlas que n'aurèi shens tu, que me'n pòts créder.
"Au diable, jo doman,
"Que tenerèi la man…"
Sopar clavat, au lheit que part dab la fumèla :
- "Daunina, hòu, ce'u ditz, en bohant la candela,
"Ajuda qu'èi trobat ; macorrèr mei n'auram
"E riches que seram."
- "Com, aquò ?"                                         
                - "Que'm regarda… Adara, deishé'm jàser…"
E, shens un mot de mei suu plumart que s'eslasa.
----------------------
Entà benlèu que's lhèva, en camisas, pèi-nud,
E suu solar que part com un desentenut,
Qu'òrb la pòrta… Un omiàs, avançant la pamparra
La perpèra lusenta e pelut com un marre
Que'u saluda en arríder, e que s'i reconeish
Lo diable deu Descòrs, dab la horca e l'arneish.
- "Adiu, valent ! Para la saca ;
"Qu'as finit d'estar maque.
"De loís d'aur e d'escuts ací qu'as lo piolòt ;
"Hè càder…
E vien dab jo darrèr lo portalòt…
"Que veids aquera escoba ? Apité't sus la brana."
E, l'un carrejant l'aut, qu'arribàn dens ua lana.
- "Descend, ce'u ditz lo diable, e, darrèr lo barrat
"Que vas en graupitant har, de tira, un horat.
"Qu'i trobaràs ardits. Passa-t'i l'arrestèra,
"E puish, tot a leser plenha-te'n la tistèra.
"Mes, tu, doman, com lo hasan matièr
"Trobé-t ací sus lo chantièr.
"Que't vau tornar menhar ; mes, se vòs aver chança
"Que vas, shens manigança,
"Darrigà'm tot lo plup qui'm para lo codet,
"E portar-me'u, doman, suu petit horadet."

Suu diable, en cavalièr, lo benedit que monta.
- "Tira hòrt ! ce'u ditz l'aut… Qu'èi l'arredit pergonta."
E, tira, tira-tu, qu'avó bèth gahar-s'i
Lo plup ne s'acorcí.
----------------------
- "N'as pas finit, carcan ? Se'm gahi la bareja
"Te'n passarà l'enveja !"
Qu'èra la soa Daunina, au jaç, tota en morlic
Qui, mei shens sentiment, cridava com un pic.
Com un hòu, lo Bernat, deu hons de la vanèla
Que tirava a tot punh lo crin de la fumèla.
Mèmes, lo trafalhant, que s'anà destornar
Lo gran pòt pisharnèr qui vienè d'estrenar.
----------------------
Cinc òras que sonàn… N'èra pas 'stat qu'un rèbe…
Dejà, suu cim deus trums l'auba que devarava.

 


Lo vèrmi deu Capdeton

(Pierrolic)

 

- "Sèi pas çò qu'èi, mossur, ce disè pr'ua matiada
Lo capdeton au Sobanhèr.
"De pan, de vin, de carn que preni la bequiada,
"E ne'n soi pas de mei tenhèr.

"Blaga a part, tot açò, que'm vira la cervèla…"
- "Ça vient peut-être des chaleurs…"
- "N'ac sèi ! Mes, maishant sang que'm hèi dab la fumèla."
- "Dis-moi ! tu n'as pas de douleurs ?"

- "Si fet, mossur ; sovent, là, l'estomac que'm manca."
- "Je vois ; pour sûr, c'est le ténia."
- "Lo que ?…
Disetz-me tot ! Que voi consurta franca
"Parlatz ! Qu'es donc aqueth bestiar ?

- "Pour le guérir, c'est long, parfois plus qu'on ne pense ;
"Mais, ce n'est rien, mon pauvre vieux !
"Attends ! j'ai là pour toi merveilleuse ordonnance.
"Bientôt, tout ira pour le mieux."

- "Que cau donc har, mossur ?"                                  
                                       - "Tu prendras ces pilules
"Et puis, tu feras un gros ver ;
"Tu me l'apporteras sans crainte et sans scrupules
"Avec la tête à découvert."
------------------------
L'endoman, Capdeton lhevat dab l'escurada
Qu'avala purga, e puish, qu'aten.
Lo ser qu'arriba… Arren… Jamei mau ni tirada :
Lo vermiàs qu'èra plan dehens.

Quan, tròp per lo budèth e'u borniva la cuenta
Que corrè viste entau costèr.
Qu'avè bèth bodigar, la bèstia, la valenta,
N'èra jamei preu garmantèr.

Per la fin, suu pielòt, capvath la marchandisa
Que s'anà véder, jumpadèr,
Quauquom de blanc, de long com liga de camisa,
En se passant lo boishadèr.

- "Arriba viste, hòu, ce ditz a la Daunina.
"Que l'èi, la bèstia, preu sedon.
E d'un revèrs de man que's troça la ninina
En desplegant un cabedon.
------------------------
L'endejorn, au doctur que se'n va de bona òra.
Que truca…                                         
                         - "A ! c'est vous, Cadetoun ?
"Entrez !…" E l'aut, polit, ne gausà de dehòra
Portar dehens lo paqueton.

- "Alors, ça va ?… Parti, ce vilain locataire ?"
- "Vatz véder aquò s'es plan bastit !
"Là, que v'ac pòrti tot dens lo cuu d'ua tistèra :
"Espiatz se lo cap es sortit !"

- "Voyons voir ce paquet ! Passe-moi cette bête !
- " Mossur, que ve la vau cercar."
E, deu hons deu peiròu que tira ua grana boèta :
- "A vos, mossur, d'i pelucar !"

Lo Sobanhèr que'u ditz : "Tout ça ?"                             
                                       - "Vos, qu'ac vatz véder !"
"Que's pòrta plan, lo bròi cocò !"
E que tira austanlèu deu còrn de la cabeda
Deçomenòt, tot lo fricò.

- "A ! foutre ! T'as raison… Bien belle est la bestiole !
"Mais, t'aurais pu, sacré cochon,
"Au moins me la laver, la mettre en une fiole
"Sans le pastís dans le torchon !"

- "Ò ! qu'es vertat, mossur ! Cridatz donc la fumèla !
"Jo qu'ac pensavi tot atau.
"Mes, èra, testudòla e maishanta cervèla
"Que hè la lei preu menh ostau."
------------------------
E, tot en se'n tornar, que's disè : "Bogre d'ase,
"Qu'aurí donc hèit deu salopèr
"Se m'avèn dat verbau tà finir de'm complàser,
"O quauque part lo còp de pè ?"

 


Lo Maire suspenut

(Pierrolic 1911, p.39)

 

Que vivè de cap Aire
Un brave òmi de maire ;
President de consòrça e tostemps complasent
Entad arreish jamei n'èra estat escosent.

Un jorn, en plenh marcat, en·holiada ua vacòta
Que l'enfonsà lo còrn au cuu de la culòta.
Qu'apèra lo sendic : "Espié-m lo pantalon !…
"Que vas hà'm un verbau, de tira au Pascalon :
"Dressons verbal contre sa vache,
"Qui sensément brisant l'attache,
"A, par deux fois, arreguisné trop fort,
"Contre le maire de Duhòrt…"
Mes, l'an d'après, la joenessa holassa
Qu'assajà, tà's venjar, de'u har sautar de plaça.
------------------------
Un jorn de conselh, au canton,
Lo noste Baptiston
N'avè pas qu'un conscrit qui, même entà har mélher
Au major ne voló paréisher shens la pelha.
Lo prefèt, joen vienut, mosquiu, que'u demandà :
- "Que fait-il, ce garçon ?"                            
                                E lo maire, en badar,
Que's lhèva, e que'u respón, en reculant lo vente :
- "Il est "crabèr", monsieur !"                             
                                  E l'aut, la vutz mordenta,
Que'u ditz : "Je vous requiers, ici, de vous servir
"De termes plus polis, et de vous souvenir
"Que si ce pauvre gars est mort, comme vous dîtes,
"Vous devez du respect bien garder les limites !"
- "Monsieur, sans doute, a confondu
"A moins qu'il n'ait mal entendu.
"Excusez donc cette aventure ;
"Je vous redis sans imposture
"Monsieur, il est "crabèr",
"Mais pas mort ni flambé !"

Lavetz, tots que disón au prefèt çò que n'èra.
- "Très bien ! Mais, chevrier, et vous monsieur le maire,
"Bientôt devant la loi tous deux vous répondrez
"Et punis vous serez."

Atau, detz jorns après, au crabèr, shens compréner
Qu'enviàn dus policièrs comandats entau préner ;
E lo nos mairiquet lèu qu'estó suspenut
Per aver hèit esclat e deu desentenut.
L'adjoenh qu'estó carcat, au nom de l'assemblada
De'u passar l'arrasclada.
- "Suspené-u, ce disè… Sèi pas tròp com cau har ;
"E puish, ne serà pas aisit entà'u gahar !"
Ua nueit, a la mairia,
Lonh de la galeria,
Qu'estaca ua còrda au cabiron
E, preu fautulh, un cinturon.
L'endoman, en conselh los membres convocats
Pleitejavan entre eths, parelh com avocats.
- "I som ?…" ce ditz l"adjoenh… E que gahan lo maire ;
Que'u lampan au plafón ; e puish, d'un èrt chinaire,
Que'u disan : "Adishatz !", tots, en lhevar la man,
E d'aténder a doman.

Lo praubàs, com un pic, per la pòrta barrada
Que s'entenó cridar dunc après l'escurada.

De cap a mieja nueit, lo curè, còr dolent
Qu'arriba a la mairia, a gran pas, cort de len.
Que hica clau dens la sarralha,
Que possa la barralha,
E que va véder en l'èrt, suu fautulh eslasat,
Lo maire qui, deu bèc, avè tot arrosat…

Que mancà hà's petar d'arríder, la culòta.
Après, mieja òra de parlòta
Que tirà de malur
Lo maire aviatur.
Que se n'anava temps… Dejà la grana cuenta
Que'u hesè borider dens la tripa deu vente.
Mes, quan avón aprés, hiu pr'agulha lo fèt,
Adjoenh e conselhèrs qu'escrivón au prefèt,
E que balhàn, còp sec, e capòts, com ripòsta,
Chacun sa demission timbrada de la pòsta.

 


Lo sarmon de Pentacosta

(Pierrolic)

 

Los ans dessús, mes bravolòt,
Qu'èra, per Dacs, un curelòt.
Sent òmi deu bon Diu, tostemps eth que samiava,
Mes, jamei lo tropèth en mélher ne cambiava ;
E, com aquò chaque matin
Qu'i perdè lo latin.
Los òmis qu'èran shords ; las hemnas, las gojatas,
Hesèn las sceleratas.
------------------------
Un jorn de Pentacosta, en disnant, que's pensà :
- "A vrèspes, uei, que vau shens tròp m'escrapansar
"Muishà'us lo Sent-Esp'rit entà hà'us plan compréner
"Que la còsta deu cèu de lonh que la cau préner."
E qu'apèra la goja : "Avetz au pijonèr
"Un mascle presonèr ?"
- "Òc-be plan !"                                     
                    - "E donc là, que vatz anar tot viste
"Gahà'u dens la gran tista.
"Puish, qu'anaratz pregar lo hilh deu benedit
"Que vieni duncò 'ci… Qu'es comprés, e pro dit ?"
Un momenòt après, lo gojatet que truca :
- "Entra, garçon ! Dab jo, pas besonh de malhuca.
"Que vas disé'm, ací, se sus tu poish comptar."
- "Segur, mossur curè ; tròp fièr de'vs contentar !"
- "E donc, que vas jurà'm la man sus l'Evangile,
"Que jamei ne diràs, ni per crotz ni per pila,
"Çò que't vau demandar… Benlèu que'm cau prechar ;
"E dus vertats que'us voi crachar"
"Que dirèi : "Menhs
chers hrairs, vos ací que vatz véder
"Lo Sent Esp'rit descénder… E tu, puishque'm vòs créder,
"Que m'enviaràs deu teit aqués petit pijon,
"En obrint lo caujon.
"E puish, au cap d'ua pausa
"Que dirèi auta causa :
"Lo huec deu cèu, segurament,
"Cairà sus vos dens un moment.
"E tu, lavetz, escota !
"Que'm largaràs capvath la vòuta
"Dens la gema passat
"D'estopa un braçat.
"Mes, per l'amor de Diu, pren-te guarda a l'eslama,
"E n'anis pas deu huec hà'm pr'aquí la reclama."
*
Lo sarmon que comença… Tà benlèu, l'auseron
Que descend pr'un horat en har l'arromeron,
E, tot en virolant a l'envèrs d'un pilastre
Que se'n va despitar, de l'ala, un senh de plastre.
- "Espiatz donc, menhs
chers hrairs, fumèlas, gojatàs,
"E vos tanbenh, grans feniantàs ;
"Atau que periratz se ne hètz peniténcia !"
Benlèu, per dessús l'assisténcia
Lo pricle que borneish.                             
                           "Lo huec deu cèu sus nos
"Adara que descend…
Alòm ! Tots a genós !"
E pendent que deu trauc caid l'estopa alucada,
Los òmis, los coishòts que hèn la barracada,
E las hemnas, de paur, que prenen lo galòp :
Lo caperan que'us ditz : "Tot açò qu'es de tròp !
"E tornatz-me, se'vs platz, rentrar dens la capèra ;
"Védetz pas donc, vos auts, l'Esp'rit Sent qui v'apèra ?"
Lo benedit, lo cap dens lo horat
Que cridava tanbenh com un praube esguarrat :
- "Hèi là ! mossur curè ! que'm soi finit l'estopa,
"E l'esquia que se'm copa.
"Que soi benlèu vanit.
"Poish descénder deu nid ?"
Lavetz, tots que tornàn dens la glèisa, a hornadas.
- "Açò, los menhs
chers hrairs, son pas mei colhonadas,
"E que soi dens lo jus.
"Lo hilh deu Jan, aqueth bròi gus,
"Que ns'a hèit un lèd torn… Mes, que me'n darà compte,
"E que n'aurà la honta !
"Se'vs parli com aquò, qu'èi lo cap a l'envèrs.
"Que soi estat sordat, e hèit mantun procès.
"E lavetz, credetz-me, que sabí parlar gras,
"E shens nat embarràs.
"Jo, qu'èi volut ací hà'vs a tots un exemple,
"Diu, dens aqueste temple,
"Que'vs demanda a grans crits de víver shens pecat,
"E de'vs ganhar 'ntau cèu lo bon sentificat."
Atau que descendó, mosquiu, de la cadèira,
E tot lo fumelís que'n parlà per la fèira…
Lo curè, l'endoman, que ditz au gojatet :
"Que saberà, lo pair Jantet,
"Que t'èi vist, a descús, per devant la bureta
"Har dab lo piquepot punheron-punhereta.
"Huit-me lonh ! E ve te'n tau Sent Esp'rit, se vòs,
"Que'm cantarèi shens tu Liberàs e Credòs !"

 


La Distraccion

(Pierrolic 1911, p.45)

 

Deu costat de Mugron qu'èra, un còp, un curè
Plan dab tots, serviciau, devòt tà las prièras,
E qui avè gran poder tà caçar las sorcièras :
Eth qu'ac guariva tot, mau-dat e malandrèr.
Mes, que's hasè vielhòt ; e, quan èra en cadèira
Sovent que'u pervienè d'estar pro desbrombat ;
Totun, que sabè har sarmon plan adobat,
Dont se disè dus mots, lo dijaus, a la fèira.

Un dimenge, que poja au pitèr, tot docet,
E que ditz :                                             
                   "Lo bon Diu preu desèrt que prechava,
"E chacun, a'u seguir, tot jorn que s'escueishava,
"E qu'i pativan tots de hami com de set.
"Que crei qu'èran atau de tres a quate mila.
- "Que vorrí, ce'us disó, balhà'vs un bocinòt,
"Mes, n'èi pas que misèra, ací, dens lo manòt."
- "Mèste, ce'u ditz Sent Jan, que crei qu'am de la vila
"Peirolòt dens lo punh un tot petit dronlet ;
"Qu'a cinc pans de balharc e dus peishs tà la sarta."
- "Hè-me'u viéner ! que van dab jo disnar shens carta ;
"Hè-us asséder sus l'èrba e sèrv-me de vailet."

Pans e peishs que tiràn deu cuu de la tistèra…
- "Adara, chapatz hòrt !" ce disó lo Senhor.
Tots que's plenhàn l'erbèr ; nat, enlòc, ne's planhó.
Dab los cinc mila pans eths que hesón hartèra,
E los dus mila peishs n'estón pas de refús.
Un còp boishat los pòts, qu'arrecaptàn las crostas,
E puish, que se n'anàn har lo bèc sus las brostas :
Aplaudim, menhs chers hrairs, miragle tant famús !"

Un coishard ahupat, au sortir de la missa
Que ditz au nos vielhòt :                            
                              "Ne soi pas trufandèr,
"Mes, los vòs envitats devant lo gormandèr
"Bròi que podón totun hà's passar la maliça.
"Jo que'm serí vist lutz shens har tant de reclam
"Tau com vos de naurir dab dus mila tengòtas
"E dab cinc mila pans quate pècs o pegòtas."
- "Aquò qu'èi dit ?"                                           
                          - "Òc-be ! Mes, pas shens bataclam."
- "T'embalis pas, praubon ! Qu'arranjarèi la cuenta."

Lo dimenge d'après, deu bèc deu cadeiròt,
Lo curè que disó : "L'aut jorn, un mossuròt
"D'ua vutz hauta e mordenta
"M'es vienut reproishar
"De m'estar contradit dab lo sent Evangile.
"Que's pòt ! Que vadi vielh, de mens en mens agile,
"Entau clòt que hèi tralha, en tot m'esplumaishar.
"Qu'èi volut díser ací : Lo bon Diu dab dus trògues
"E dab cinc paninons, au desèrt que naurí
"Quate mila ahamiats qui s'anavan morir…
"Arranjatz-ve, vos auts… E chanjam de dialògues…"
Lavetz, lo trafalhant
Qui escotava lo prêche,
Au lòc d'anar-se'n pèisher
Que ditz, en batalhant :
- "Ò, là, mossur curè, que crei qu'après las hèstas
Que podè, lo Senhor,
Tirar-se'n en aunor ;
Qu'avè, dempuish dimenge, enqüèra pro de crostas."

 


La hemna deu pedolhós

(Pierrolic 1904, p.12)

 

Quan mamà, tot coishòt e'm lavava lo mus,
Que'm passava preu cap lo piente a fina puç ;
E de la pedolhèra
Que'm hesè la dalhèra.
Puish, dab l'uncle, a revèrs, qu'ac esclachava tot :
Lo pair, la mair, lo hilh, e l'oncle e lo nebot.
Jo qu'èi entenut díser,
- Es vertat o betisa ? -
Qu'es signe de santat
D'aver pedolhs portat.
Lo Titon de Haget qu'èra un tristàs d'ivronhe
Matin e ser tendent en ronha
La hemna que n'avè gran pena e sarra-còr,
Quan lo vedè tornar "hartibus" de bacò.
- "N'ès pas qu'un pedolhós, gran carcan, grana arsolha !
"N'auràs pas donc finit benlèu de har la colha ?"
- "Jo, que soi pedolhós ?
Torna-me'n aperar !"
- "Pedolhós !"                                          
                      
- "A, qui-òc ! Mau que te'n saberà !"
------------------------
A Pèira, chic après, los dus qu'estón de noça…
La Migueta, en partint, que'u disó tota doça :
- "Sas, hè !
Gare au veiròt ! E siis sage, Titon ;
"E se m'i hès anar…"                                   
                          - "Caré-t ! barra lo frineston !"
- "Se ne vòs compliment, tien la candela dreta…"
- "Que m'ahumas, benlèu ! Que'm das la vinagreta !"

Que partín… Missa dita, a taula que's metón,
E, pro viste, lo vin hesó montar lo ton.
Noste òmi que n'avè la mesura rasèra.
- "A ! mon Diu, com harèi tà'u tirar l'enguisèra ?"
Ce's disè la fumèla ; e, la mostarda au nas
Que n'avè gran tracàs.

Près de boca de nueit, que l'apèra, mosquiva :
- "Alòm ! Se'n cau tornar !… Que n'as pro dens la guiva !
"Qu'am de qué caminar,
"Dèisha de pintonar…"
Qu'arriban sus la Rança, e per devant ua ponta
On l'aiga èra pergonta,
"Que l'as la carca, hòu, feniant, gran pedolhós !
- "Torna-t'i !… Vam saber se soi un badalhós…
E, de l'espaula, dens l'aigueta
Eth que darròca la Migueta.
- "Aqueste còp, hòu, shens mentir,
"Qu'es lo menh torn de'm desvertir !

E nosta fumelòta aus tres quarts ahonada,
Los braç dessús lo cap, maugrè la sabonada,
Per darrèr lo shinhon, dab au còth lo gargolh
Sus l'uncla qu'espotiva un semblanç de pedolh…

E lo Titon, malin, mancà morí's d'arríder,
Pendent que l'espaurida
Aperava a l'ajuda en cridant suu serenh.
- "Crida ! ce'u disè l'aut, e que't hèci gran benh !
"Qu'as avut la leçon dab ua bona estorçuda ;
"Sufeish ! Deishé-m au clòt la lencoeta rançuda,
"E tornam har la patz… Dempuish doman matin
"Ne serèi chuca-vin.
"Mes rapelé-t açò : que sii dimenge o hèsta,
"Titon m'aperaràs, mes jamei mei deu rèste."

 


N'ac atz pas vist ?

(Pierrolic)

 

Marieta e Loison, dus ans a maridats
Hesèn per temps a nhica-nhaca.
Au saut deu lheit dejà tot matin desbridats
Que's segotivan la casaca.

Mesura plenha, un jorn, que partín pleitejar
A l'audiença de justiça.
E, près deu tribunau, los dus shens tortejar
Que remudàn la cascantissa.
------------------------
Qu'apèran los temoènhs.                            
                            - "Vos, pairin, sivoplet !
"Lhevatz lo braç… Atau… Vam ! Çò qu'avetz a díser ?"
- "A casa, là, mossur, n'an pas l'acòrd complet,
"E, com permèr vesin n'èi pas a'us benedíser…
"Qu'enteni malhucar ;
"Puish, qu'es la litania.
"E plan que saben carracar
"Los dus, en companhia…"
- "Mes vos, n'ac atz pas vist ?"                               
                                  - "Nani ! Sonque entenut…"
- "Lavetz, ne compta pas… Podetz anar v’assèder."
Qu'apèra lo segond.                                  
                           - "E vos, d'on ètz vienut ?"
- "Pròishe vesin, mossur… Là, que la f..ishen lèda ;
"Tot jorn qu'es la molenda, e ne son que patacs."
- "Mes, vos, e'us avetz vists ?"                                
                                - "Nani ! Mes, que'us enteni !"
- "Aquò ne sufeish pas. Se ne prúvetz los macs,
"Arren de hèit ací."                                       
                            - " Mes, mossur, mau que preni,
Ce replica un tresau, quan se cèrcan de brut.
"L'aut jorn, com dus pijons que's balhavan potinas ;
"Mes, dempuish, deus cachats lo pendardèr que'us prud,
"E, là, ne hèn pas bròi quan començan matinas.
"Eth, qu'avança los còrns ; era, que hè planhets :
"Marres que son vaduts, los dus charmants anheths."
- "Tot aquò qu'es plan dit ; mes, en tota conciénça
"Vorrí saber se trucs e patacs, vos, atz vists !"
- "Nani, mossur !"                              
                     - "Lavetz, que lhèvi l'audiença
"Que ve'n pòdetz anar. Mercí deus vòs devís."

E lo temoènh, de tira,
Tot en bèth saludant
Lavetz que s'arrevira
De l'èrt lo mei galant.
Sèi pas jo com hesó, mes, per dehens culòta
Qu'entenón retrenir com un pet de fesilh.
- "Tè, ce disó lo jutge, en plegant la calòta,
"Tots los pòrcs de Mugron ne son pas au cortilh !".
- "Çò qu'es ?"                                                   
                - "Çò qu'es ? D'un mot, e donc, que v'ac vau díser :
"Preu maishant horadet
"Qu'atz shiulat un chic hòrt ; e, lhèu, per la camisa,
"S'ac espiavam de près, ne seré pas codet ?"

Lavetz, lo noste tipe, arquinhat, que'u demanda :
- "Que l'atz donc vist ? Disetz : èra blanc o negrós ?"
- "Nani ! Qu'èi entenut !"                               
                            - "Guardatz-ve la comanda,
"Me, síitz tranquille au mens. N'es pas qu'un pet sabrós !"

 


Lo pòrc deu Bernaton

(Pierrolic)

 

Lo mèste de "Horquet"
Entau marcat se'n va crompar petit porquet.
Finit l'ahar, se'n torna a casa
Hardit e guilheret au tròt deu saumicòt.
Pertot dejà l'èrt qu'es vadut frescòt,
Lo só que baisha e que's va jàser.
Montant au pas un rapalhon
De lonh abans que veid caminar lo Hilhon.
- "Hè viste, ce te'u ditz ; monta dens la carriòla
"E qu'anaram béver un gorrup,
"En çò de l'estanquet après lo jorn d'estup."

E lo Hilhon, content, que poja e que s'apiòla.
Qu'arriban…                           
                   - "Hèi, atz un costèr,
"Patrona, entau porcòt, tant que hècim santè ?"
- "Qu'èi un cortilh dens la descarca ;
"Seguitz per la cantèra, acerà, preu casau."
E dab lo pòrc que se'n va per la cau.
Qu'òrb lo cledòt, pausa la carca
E puish, quilhat, a tot galòp
Ataulà's que se'n va, com dit, tà béver un còp.
------------------------
La nueit per suus camins benlèu qu'anava càder.
"Alòm ! Hilhon, que vam partir !"
E la pòrta deu pòrc que se'n va segotir.
- "On ès, hòu ? N'as pas hèit au mens la patracada ?"
Qu'apèra… Arren… Pressat que part de cap l'envan,
Que tira lo barrolh, hè dus pas en avant,
E, sus los pòts, chic aulorenta,
Que receut ua shisclada on ne veid sonque huec.
E lo nos Bernaton que da lo viraplec,
E, preus parís, e dens la cuenta,
Que se'n va véder caminar
Lo naurís espaurit, tot près de s'ahonar.
Qu'apèra lo Hilhon, que despita lo tròne,
E deu hons deu cubat,
Mes non pas shens combat
Que tira l'alimaut de la saussa "Cambròne"
E que partín ahrescà'u dens l'arriu
Dessús, devath, preu miei deu briu.

Mes, quan hesón lo grèish, au cuu de la cautèra
Pareish que s'amassàn de çò qui se n'apèra…

 


Lo benedit e Sent-Pierre

(Pierrolic 1908, p.39)

 

Au pitèr de Banòs, suu cèu de Sent-Sever
Qu'èra, un còp, un curè plegadís au dever.
Dab la pòcha deus auts, bèth temps a, qu'èra en quèsta
D'un Senh Pierre de plastre entau jorn de la hèsta.
Mes, vè te
faire físher ! Eth tostemps autant pèc
Qu'atendè lo moment, com los vielhs mefidèc.

Un matin, que receut d'Aire dab lo timbratge
Un petit paperòt d'ençò deu Tinarratge.
- "Tè, qu'as aquí l'ahar !" ce's disó… Dab lo trènh
"Doman qu'i vau mandar, s'ac vòu, lo sacristènh…"
E, hardit com pinçan que se'n va, tot d'aviada
Cossidar lo Bernat.                             
                         - "Ent'Aire, a la matiada,
"Que vas anar, m'entends ? Dab aquestes escuts
"Crompà'm un bròi Senh Pierre, un deus mens tronhocuts.
"Que me'u harèi pagar, se poish, per la mairessa.
"Tè, per cas de besonh hè-te seguir l'adreça.
"Ne siis pas malestruc, e guardé’m lo secret…"
- "N'àgitz pas paur ! Quan cau, que sèi marchar de dret !"
*
Au crit deu hasalhòt, que se'n va, cleca arnelha.
- "Hè plan !" ce'u dit la hemna… Avisa a la botelha !"
- "De qué ?" ce te'u respon… Sauràs que lo Bernat
"Jamei per lo pinton n'es pas 'stat colhonat !"

Que fila sus Montaut e suu trènh que s'apita.
- "Aqueth èrt deu matin que m'a dat la perpita !
Ce ditz en tot lampant dus chucs de vin claret.

De cap entà mijorn qu'arriba, guilheret ;
De la gara que sòrt, e, d'un pas tot tranquille
Un còp passat l'Ador, que vesita la vila.
Aquí, monde pertot ; qu'èra jorn de marcat.
Qu'anava a tot avís quan, devant l'avescat,
Se'n va véder passar guimbarda de voatura.
- "Se n'èi laganha aus uelhs, que dirén lo Cotura,
"Lo gendres deu Monhon,
"Lo molièr d'Audinhon !"
Qu'apèra… - "Hòu, Jantet !"                       
                              E l'aut que s'arrevira :
- "Tè ! qu'ès tu, hilh de p… ? o qu'èi lo cap qui'm vira ?
"E seré donc possible ?… Ací, tu ?… de Banòs ?"
- "Òc-be, lo "Larregat", com tu de carn e d'òs !"
- "Mes, que f… donc pr'ací ?.. "                            
                                     - "Lo curè que m'envia
"Tà crompà'u senh d'autar dont avè la lubia !"
- "A ! lo carronha !"                                   
                           Atau que hesón lo plim-plam,
De vacas e de pòrcs lo conde e lo reclam.
Tà benlèu lo Bernat que s'espia l'arrelòtge :
- "E s'anavam, ce'u ditz, tà disnar cercar lòtge ?
"Qu'èi ua hami, garçon, com n'ac pòds pas devinar !
"M'ac èi tot deversut… poish pas mei caminar !"

E, compair-companhon, que's minjàn ua moleta,
Chacun lo son bistèc, chacun sa costaleta ;
D'un bon jus de broquet que plenhàn lo veiròt
Tan plan que hred n'avón per devath l'aliròt.
- "Adara, dus cafès, dab un chic de shuqueta,
Ce ditz lo sacristènh ; mes, ne sii pas piqueta.
"Jo que me'n hèi los frès ; n'es pas hèsta tot jorn,
"E ne serà pas dit que n'am cauhat lo horn !"

Com se deut entre amics, que jogàn ua manilha
On lo Bernat perdó la darrèra cruspilha.
En catedrala lèu quate òras que tringàn.
- 'Quate òras ?
E bè, hòu ! Que tiri de l'avant,
Ce hè lo benedit…
E lo senh, Diu vivòste ?
"Alè ! jo n'èi pas mei qu'a gahar lo galòp,
"Mes, ne'ns sepàrim pas shens béver un darrèr còp !.."
*
Lo Cotura partit, que's compta la moneda :
- "N'èi pas que tres escuts !… Mes non, n'ac poish pas créder !
"Un… dus… tres…
Qu'èi bèth har ! Se n'èi pas pro de qué,
"Lo curè que vorrà, per Dius ! saber perqué…
"Alimaut de molièr !… Que l'èi aquí, la noça ;
"Tres escuts ! Bròi que'm soi esperrecat la bossa !
"Tanben, se ne'm vei lutz de'm sortir d'embarràs
"N'èi pas mei, tà benlèu, qu'a f…'m au Gabàs !"

Mina-baish, enlusit, que part entà la gara :
- "Qu'ac vei, clar com lo jorn, que soi perdut, adara,
"A mens que n'ani véder, en m'arrestant au Mont,
"Se tròbi l'estatua au magazin deu pont…"

E lo noste Bernat dens lo vagon que monta ;
Puish, au Mont arribat, que descend en derronta,
Que truca on èra dit, e, preu mei gran azard,
que tròba mon Senh Pierre, artigle de bazar.
- "Quan es, hèi, mamisèla, aquesta bròi' tesura ?"
- "Tres escuts !"                                          

                   - "Qu'es parfèt, com prètz e com mesura.
"Mes, com s'apita, açò ?"                                  
                               - "Là ! n'atz pas qu'a bohar !"
- "Bohar ?.. Mes, n'ètz pas pèga… E ne sèi com cau har."
- "Que'u hícatz au darrèr, canet o canavèra…"
- "Tròban tostemps au Mont quauque invencion navèra !
"Là, qu'atz aquí los sòus ; e que veiram après…
"Mes,
gare au compliment se vos m'atz hèit exprès !"
*
A soa casa que torna, a boca d'escurada.
- "E donc, ce'u ditz la Joana, e te l'as plan virada ?"
- "Pro plan !.."                                                 
                 
- "E lo Senh Pierre ?…"                          
                                          - "Au hons deu sacotòt,
"Plegat arren mei bròi, dens aqueth paquetòt."
- "Plegat ?.."                                     
                 - "Que't vas carar, f… lengassuda,
"E que t'ac dirèi tot, benlèu, shens estorsuda.
"Que'm vas deishar d'abòrd har lo conde au curè
"E portà'u, sopar hèit, lo famús tesurèr !"
A l'òra deu gahús, de cap au presbitèri,
Lo benedit que part, dab un èrt de mistèri
- "Pam, pam !"                                             
                 - "Et qui va là ?"                           
                                  
- "Lo Bernat, dab lo Senh !
"Ah ! ah ! Vam véder aquò !
Entra donc, gran matènh !"

E noste Larregat, en condant la soa plega,
Paperalha e paquet deçoment que desplega.
- "Qu'es tot çò qu'as trobat ?"                                 
                                  - "Qu'es tot, praube de vos ;
"Marchandissa preus sòus, que'n seratz vanitós !"
*
La hèsta de Banòs qu'arriba… De cadèira
Lo curelòt que ditz : "Menhs
chers hrairs, de la fèira
"Lo Bernat, l'aut jornàs, un senh que ns'a crompat.
"Que'n pòdem estar fièrs ! Espiatz com es nipat !
"E, benlhèu, preu vesiat, que n'auràn gelosia…
"Los Banòs saben har, quan vòlen, fantesia…"

Que devisava atau, quan veden l'estatua
Tot d'un còp esloishà's, e pèrder de vertut.
Los parropians, los uelhs de cap au
sanctuaire,
Qu'espian entà l'autar com s'avèn l'enluèra.
- "Açò qu'es lo bròi còp !" ce hè lo benedit ;
E que part au galòp, mieitat estremondit.
Que hica lo sistèmi au trauc de la baudruisha,
E, viste, que da len a l'utís qui's descluisha.
- "Que hès, hòu, com aquò ?.." ce crida lo curè..
- "Que hèi, ce'u respon l'aut… Demandatz au Petrè.."
E, boha, boha-tu, que veden mon Senh Pierre
Tornà's arrequilhar, lhevar cap e corpièra,
E partir holejar preus èrts, a l'abandon.
Tot lo monde que cride : "Ò, Senh Pierre, on vatz donc ?"
- "On va ?" ditz lo curè.. Qu'ac vatz saber, poralha !
"Que's desplatz a Banòs, fotuda chamorralha.
"Segur, là, grans pendards, ne vòu pas de vosauts
"Pr'amor que, bèth temps a, n'atz pas mei que defauts.
"Enter vos, jo qu'ac sèi, ne'vs hètz pas sonque ofença ;
"Ne hètz pas que panar, mentir, com n'arreish pensa.
"Qu'ac védetz.. De l'in·hèrn se'vs vòletz escapar,
"Que crei qu'es lo moment de har "mea culpa" !
"On va ?.. Là, tot confús, entau cèu que se'n torna
"Excusà'ns au bon Diu qu'ací tot que's destorna.
"Qu'atz beròi trabalhat ! que ve'n pòdetz vantar !
"S'èretz monde d'aunor, v'anaretz esventar.
"E tu, hòu, benedit, que m'avès pensat préner ?
"Que t'ès bròi colhonat ! E que't harèi compréner,
"-T'ac vau díser shens guants- que se n'ès un crostic,
"Que'm torneràs los sòus deu ton senh elastic !"

Qu'estó pro… Los Banòs que hesón peniténcia,
Que's cavilhàn au cap la tarribla senténcia ;
E lo noste curè que vadó tant vielhòt
Que mei n'avè caishaus quan lo portàn au clòt.

 

 [Sommaire Doazit]
 [Raphaël Lamaignère]