Los condes deu Peirrolic deu Peglèr
Arrecaptats dens
los vielhs armanacs,
e pedaçats en vèrs
gascons,
preu curè de Sent-Aubin, l'abè R.
LAMANHÈRA.
[Sommaire Doazit]
[Raphaël
Lamaignère]
[Endic de las
poesias deu R.Lamanhèra]
Lo
Benedit e lo Diable
Lo
vèrmi deu Capdeton
Lo
Maire suspenut
Lo
sarmon de Pentacosta
La
Distraccion
La
hemna deu pedolhós
N'ac
atz pas vist ?
Lo
pòrc deu Bernaton
Lo
Benedit e Sent Pierre
(Pierrolic 1909, p.45)
Tant petit, tant
hardit !
Atau qu'èra d'Aulès un ancian benedit
Qui
n'espudiva pas lo jus de la barrica,
D'on sortiva
borrica.
Cartaire si n'i avè,
Un còp plenhat
l'erbèr
Qu'anava com sortida
Véder on har la
partida.
Un ser, devant l'autar, perseguit preu gahús
A
Sent Miquèu, que ditz en guisa d'oremús :
- "
Que soi benlèu rostit ! tiratz-me de misèra
"E
deu pinton harèi la baptisèra…"
Mes,
l'anjo qu'estó shord… Lavetz, lo nos valent
Que s'i
torna, insolent :
- "A ! qui-òc, hòu, gran
pendard ! E donc sòus e moneda
"A piòlas que
n'aurèi shens tu, que me'n pòts créder.
"Au
diable, jo doman,
"Que tenerèi la man…"
Sopar
clavat, au lheit que part dab la fumèla :
- "Daunina,
hòu, ce'u ditz, en bohant la candela,
"Ajuda qu'èi
trobat ; macorrèr mei n'auram
"E riches que seram."
-
"Com, aquò
?"
-
"Que'm regarda… Adara, deishé'm jàser…"
E,
shens un mot de mei suu plumart que
s'eslasa.
----------------------
Entà benlèu
que's lhèva, en camisas, pèi-nud,
E suu solar que
part com un desentenut,
Qu'òrb la pòrta… Un
omiàs, avançant la pamparra
La perpèra
lusenta e pelut com un marre
Que'u saluda en arríder, e que
s'i reconeish
Lo diable deu Descòrs, dab la horca e
l'arneish.
- "Adiu, valent ! Para la saca ;
"Qu'as
finit d'estar maque.
"De loís d'aur e d'escuts ací
qu'as lo piolòt ;
"Hè càder… E
vien dab jo darrèr lo portalòt…
"Que
veids aquera escoba ? Apité't sus la brana."
E, l'un
carrejant l'aut, qu'arribàn dens ua lana.
- "Descend,
ce'u ditz lo diable, e, darrèr lo barrat
"Que vas en
graupitant har, de tira, un horat.
"Qu'i trobaràs
ardits. Passa-t'i l'arrestèra,
"E puish, tot a leser
plenha-te'n la tistèra.
"Mes, tu, doman, com lo hasan
matièr
"Trobé-t ací sus lo
chantièr.
"Que't vau tornar menhar ; mes, se vòs
aver chança
"Que vas, shens manigança,
"Darrigà'm
tot lo plup qui'm para lo codet,
"E portar-me'u, doman, suu
petit horadet."
Suu diable, en cavalièr, lo
benedit que monta.
- "Tira hòrt ! ce'u ditz l'aut…
Qu'èi l'arredit pergonta."
E, tira, tira-tu, qu'avó
bèth gahar-s'i
Lo plup ne
s'acorcí.
----------------------
- "N'as pas finit,
carcan ? Se'm gahi la bareja
"Te'n passarà l'enveja
!"
Qu'èra la soa Daunina, au jaç, tota en
morlic
Qui, mei shens sentiment, cridava com un pic.
Com un
hòu, lo Bernat, deu hons de la vanèla
Que tirava a
tot punh lo crin de la fumèla.
Mèmes, lo trafalhant,
que s'anà destornar
Lo gran pòt pisharnèr qui
vienè d'estrenar.
----------------------
Cinc òras
que sonàn… N'èra pas 'stat qu'un rèbe…
Dejà,
suu cim deus trums l'auba que devarava.
Lo vèrmi deu Capdeton
(Pierrolic)
- "Sèi
pas çò qu'èi, mossur, ce disè pr'ua
matiada
Lo capdeton au Sobanhèr.
"De pan, de vin,
de carn que preni la bequiada,
"E ne'n soi pas de mei
tenhèr.
"Blaga a part, tot açò,
que'm vira la cervèla…"
- "Ça vient
peut-être des chaleurs…"
- "N'ac sèi
! Mes, maishant sang que'm hèi dab la fumèla."
-
"Dis-moi ! tu n'as pas de douleurs ?"
- "Si
fet, mossur ; sovent, là, l'estomac que'm manca."
-
"Je vois ; pour sûr, c'est le ténia."
- "Lo
que ?… Disetz-me
tot ! Que voi
consurta franca
"Parlatz ! Qu'es donc aqueth bestiar ?
-
"Pour le guérir, c'est long, parfois plus qu'on ne pense
;
"Mais, ce n'est rien, mon pauvre vieux !
"Attends !
j'ai là pour toi merveilleuse ordonnance.
"Bientôt,
tout ira pour le mieux."
- "Que cau donc har, mossur
?"
-
"Tu prendras ces pilules
"Et puis, tu feras un gros ver
;
"Tu me l'apporteras sans crainte et sans scrupules
"Avec
la tête à
découvert."
------------------------
L'endoman,
Capdeton lhevat dab l'escurada
Qu'avala purga, e puish,
qu'aten.
Lo ser qu'arriba… Arren… Jamei mau ni
tirada :
Lo vermiàs qu'èra plan dehens.
Quan,
tròp per lo budèth e'u borniva la cuenta
Que corrè
viste entau costèr.
Qu'avè bèth bodigar, la
bèstia, la valenta,
N'èra jamei preu garmantèr.
Per
la fin, suu pielòt, capvath la marchandisa
Que s'anà
véder, jumpadèr,
Quauquom de blanc, de long com liga
de camisa,
En se passant lo boishadèr.
- "Arriba
viste, hòu, ce ditz a la Daunina.
"Que l'èi, la
bèstia, preu sedon.
E d'un revèrs de man que's troça
la ninina
En desplegant un
cabedon.
------------------------
L'endejorn, au doctur que
se'n va de bona òra.
Que
truca…
-
"A ! c'est vous, Cadetoun ?
"Entrez !…" E
l'aut, polit, ne gausà de dehòra
Portar dehens lo
paqueton.
- "Alors, ça va ?… Parti, ce
vilain locataire ?"
- "Vatz véder aquò
s'es plan bastit !
"Là, que v'ac pòrti tot dens
lo cuu d'ua tistèra :
"Espiatz se lo cap es sortit
!"
- "Voyons voir ce paquet ! Passe-moi cette bête
!
- " Mossur, que ve la vau cercar."
E, deu hons deu
peiròu que tira ua grana boèta :
- "A vos,
mossur, d'i pelucar !"
Lo Sobanhèr que'u ditz :
"Tout ça
?"
-
"Vos, qu'ac vatz véder !"
"Que's
pòrta plan, lo bròi cocò !"
E
que tira austanlèu deu còrn de la cabeda
Deçomenòt,
tot lo fricò.
- "A ! foutre ! T'as raison…
Bien belle est la bestiole !
"Mais, t'aurais pu, sacré
cochon,
"Au moins me la laver, la mettre en une fiole
"Sans
le pastís dans le torchon !"
- "Ò !
qu'es vertat, mossur ! Cridatz donc la fumèla !
"Jo
qu'ac pensavi tot atau.
"Mes, èra, testudòla e
maishanta cervèla
"Que hè la lei preu menh
ostau."
------------------------
E, tot en se'n tornar,
que's disè : "Bogre d'ase,
"Qu'aurí donc
hèit deu salopèr
"Se m'avèn dat verbau
tà finir de'm complàser,
"O quauque part lo còp
de pè ?"
Lo Maire suspenut
(Pierrolic 1911, p.39)
Que vivè
de cap Aire
Un brave òmi de maire ;
President de
consòrça e tostemps complasent
Entad arreish jamei
n'èra estat escosent.
Un jorn, en plenh marcat,
en·holiada ua vacòta
Que l'enfonsà lo còrn
au cuu de la culòta.
Qu'apèra lo sendic : "Espié-m
lo pantalon !…
"Que vas hà'm un verbau, de tira
au Pascalon :
"Dressons verbal contre sa vache,
"Qui
sensément brisant l'attache,
"A, par deux fois,
arreguisné trop fort,
"Contre le maire de
Duhòrt…"
Mes, l'an d'après, la joenessa
holassa
Qu'assajà, tà's venjar, de'u har sautar de
plaça.
------------------------
Un jorn de conselh, au
canton,
Lo noste Baptiston
N'avè pas qu'un conscrit qui,
même entà har mélher
Au major ne voló
paréisher shens la pelha.
Lo prefèt, joen vienut,
mosquiu, que'u demandà :
- "Que fait-il, ce garçon
?"
E
lo maire, en badar,
Que's lhèva, e que'u respón, en
reculant lo vente :
- "Il est "crabèr",
monsieur
!"
E
l'aut, la vutz mordenta,
Que'u ditz : "Je vous requiers, ici,
de vous servir
"De termes plus polis, et de vous
souvenir
"Que si ce pauvre gars est mort, comme vous
dîtes,
"Vous devez du respect bien garder les limites
!"
- "Monsieur, sans doute, a confondu
"A moins
qu'il n'ait mal entendu.
"Excusez donc cette aventure ;
"Je
vous redis sans imposture
"Monsieur, il est "crabèr",
"Mais
pas mort ni flambé !"
Lavetz, tots que disón
au prefèt çò que n'èra.
- "Très
bien ! Mais, chevrier, et vous monsieur le maire,
"Bientôt
devant la loi tous deux vous répondrez
"Et punis vous
serez."
Atau, detz jorns après, au crabèr,
shens compréner
Qu'enviàn dus policièrs
comandats entau préner ;
E lo nos mairiquet lèu
qu'estó suspenut
Per aver hèit esclat e deu
desentenut.
L'adjoenh qu'estó carcat, au nom de
l'assemblada
De'u passar l'arrasclada.
- "Suspené-u,
ce disè… Sèi pas tròp com cau har ;
"E
puish, ne serà pas aisit entà'u gahar !"
Ua
nueit, a la mairia,
Lonh de la galeria,
Qu'estaca ua còrda
au cabiron
E, preu fautulh, un cinturon.
L'endoman, en conselh
los membres convocats
Pleitejavan entre eths, parelh com
avocats.
- "I som ?…" ce ditz l"adjoenh…
E que gahan lo maire ;
Que'u lampan au plafón ; e puish,
d'un èrt chinaire,
Que'u disan : "Adishatz !",
tots, en lhevar la man,
E d'aténder a doman.
Lo
praubàs, com un pic, per la pòrta barrada
Que
s'entenó cridar dunc après l'escurada.
De cap a
mieja nueit, lo curè, còr dolent
Qu'arriba a la
mairia, a gran pas, cort de len.
Que hica clau dens la
sarralha,
Que possa la barralha,
E que va véder en
l'èrt, suu fautulh eslasat,
Lo maire qui, deu bèc,
avè tot arrosat…
Que mancà hà's
petar d'arríder, la culòta.
Après, mieja òra
de parlòta
Que tirà de malur
Lo maire
aviatur.
Que se n'anava temps… Dejà la grana
cuenta
Que'u hesè borider dens la tripa deu vente.
Mes,
quan avón aprés, hiu pr'agulha lo fèt,
Adjoenh
e conselhèrs qu'escrivón au prefèt,
E que
balhàn, còp sec, e capòts, com ripòsta,
Chacun
sa demission timbrada de la pòsta.
Lo sarmon de Pentacosta
(Pierrolic)
Los ans dessús,
mes bravolòt,
Qu'èra, per Dacs, un curelòt.
Sent
òmi deu bon Diu, tostemps eth que samiava,
Mes, jamei lo
tropèth en mélher ne cambiava ;
E, com aquò
chaque matin
Qu'i perdè lo latin.
Los òmis
qu'èran shords ; las hemnas, las gojatas,
Hesèn las
sceleratas.
------------------------
Un jorn de Pentacosta, en
disnant, que's pensà :
- "A vrèspes, uei, que
vau shens tròp m'escrapansar
"Muishà'us lo
Sent-Esp'rit entà hà'us plan compréner
"Que
la còsta deu cèu de lonh que la cau préner."
E
qu'apèra la goja : "Avetz au pijonèr
"Un
mascle presonèr ?"
- "Òc-be plan
!"
-
"E donc là, que vatz anar tot viste
"Gahà'u
dens la gran tista.
"Puish, qu'anaratz pregar lo hilh deu
benedit
"Que vieni duncò 'ci… Qu'es comprés,
e pro dit ?"
Un momenòt après, lo gojatet que
truca :
- "Entra, garçon ! Dab jo, pas besonh de
malhuca.
"Que vas disé'm, ací, se sus tu poish
comptar."
- "Segur, mossur curè ; tròp
fièr de'vs contentar !"
- "E donc, que vas jurà'm
la man sus l'Evangile,
"Que jamei ne diràs, ni per
crotz ni per pila,
"Çò que't vau demandar…
Benlèu que'm cau prechar ;
"E dus vertats que'us voi
crachar"
"Que dirèi : "Menhs chers
hrairs, vos ací que vatz véder
"Lo Sent Esp'rit
descénder… E tu, puishque'm vòs créder,
"Que
m'enviaràs deu teit aqués petit pijon,
"En
obrint lo caujon.
"E puish, au cap d'ua pausa
"Que
dirèi auta causa :
"Lo huec deu cèu,
segurament,
"Cairà sus vos dens un moment.
"E
tu, lavetz, escota !
"Que'm largaràs capvath la
vòuta
"Dens la gema passat
"D'estopa un braçat.
"Mes,
per l'amor de Diu, pren-te guarda a l'eslama,
"E n'anis pas
deu huec hà'm pr'aquí la reclama."
*
Lo
sarmon que comença… Tà benlèu,
l'auseron
Que descend pr'un horat en har l'arromeron,
E, tot en
virolant a l'envèrs d'un pilastre
Que se'n va despitar, de
l'ala, un senh de plastre.
- "Espiatz donc, menhs chers
hrairs, fumèlas, gojatàs,
"E vos tanbenh, grans
feniantàs ;
"Atau que periratz se ne hètz
peniténcia !"
Benlèu, per dessús
l'assisténcia
Lo pricle que
borneish.
"Lo
huec deu cèu sus nos
"Adara que descend… Alòm
! Tots a genós !"
E pendent que deu trauc caid
l'estopa alucada,
Los òmis, los coishòts que hèn
la barracada,
E las hemnas, de paur, que prenen lo galòp
:
Lo caperan que'us ditz : "Tot açò qu'es de
tròp !
"E
tornatz-me, se'vs platz, rentrar dens la capèra ;
"Védetz
pas donc, vos auts, l'Esp'rit Sent qui v'apèra ?"
Lo
benedit, lo cap dens lo horat
Que cridava tanbenh com un praube
esguarrat :
- "Hèi là ! mossur curè !
que'm soi finit l'estopa,
"E l'esquia que se'm copa.
"Que
soi benlèu vanit.
"Poish descénder deu nid
?"
Lavetz, tots que tornàn dens la glèisa, a
hornadas.
- "Açò, los menhs chers
hrairs, son pas mei colhonadas,
"E que soi dens lo jus.
"Lo
hilh deu Jan, aqueth bròi gus,
"Que ns'a hèit
un lèd torn… Mes, que me'n darà compte,
"E
que n'aurà la honta !
"Se'vs parli com aquò,
qu'èi lo cap a l'envèrs.
"Que soi estat sordat,
e hèit mantun procès.
"E lavetz, credetz-me,
que sabí parlar gras,
"E shens nat embarràs.
"Jo,
qu'èi volut ací hà'vs a tots un exemple,
"Diu,
dens aqueste temple,
"Que'vs demanda a grans crits de víver
shens pecat,
"E de'vs ganhar 'ntau cèu lo bon
sentificat."
Atau que descendó, mosquiu, de la
cadèira,
E tot lo fumelís que'n parlà per la
fèira…
Lo curè, l'endoman, que ditz au
gojatet :
"Que saberà, lo pair Jantet,
"Que
t'èi vist, a descús, per devant la bureta
"Har
dab lo piquepot punheron-punhereta.
"Huit-me lonh ! E ve te'n
tau Sent Esp'rit, se vòs,
"Que'm cantarèi shens
tu Liberàs e Credòs !"
La Distraccion
(Pierrolic 1911, p.45)
Deu costat de
Mugron qu'èra, un còp, un curè
Plan dab tots,
serviciau, devòt tà las prièras,
E qui avè
gran poder tà caçar las sorcièras :
Eth qu'ac
guariva tot, mau-dat e malandrèr.
Mes, que's hasè
vielhòt ; e, quan èra en cadèira
Sovent que'u
pervienè d'estar pro desbrombat ;
Totun, que sabè
har sarmon plan adobat,
Dont se disè dus mots, lo dijaus, a
la fèira.
Un dimenge, que poja au pitèr, tot
docet,
E que ditz
:
"Lo
bon Diu preu desèrt que prechava,
"E chacun, a'u
seguir, tot jorn que s'escueishava,
"E qu'i pativan tots de
hami com de set.
"Que crei qu'èran atau de tres a
quate mila.
- "Que vorrí, ce'us disó, balhà'vs
un bocinòt,
"Mes, n'èi pas que misèra,
ací, dens lo manòt."
- "Mèste, ce'u
ditz Sent Jan, que crei qu'am de la vila
"Peirolòt
dens lo punh un tot petit dronlet ;
"Qu'a cinc pans de
balharc e dus peishs tà la sarta."
- "Hè-me'u
viéner ! que van dab jo disnar shens carta ;
"Hè-us
asséder sus l'èrba e sèrv-me de vailet."
Pans
e peishs que tiràn deu cuu de la tistèra…
-
"Adara, chapatz hòrt !" ce disó lo
Senhor.
Tots que's plenhàn l'erbèr ; nat, enlòc,
ne's planhó.
Dab los cinc mila pans eths que hesón
hartèra,
E los dus mila peishs n'estón pas de
refús.
Un còp boishat los pòts, qu'arrecaptàn
las crostas,
E puish, que se n'anàn har lo bèc sus
las brostas :
Aplaudim, menhs chers hrairs, miragle tant
famús !"
Un coishard ahupat, au sortir de la
missa
Que ditz au nos vielhòt
:
"Ne
soi pas trufandèr,
"Mes, los vòs envitats
devant lo gormandèr
"Bròi que podón
totun hà's passar la maliça.
"Jo que'm serí
vist lutz shens har tant de reclam
"Tau com vos de naurir dab
dus mila tengòtas
"E dab cinc mila pans quate pècs
o pegòtas."
- "Aquò qu'èi dit
?"
-
"Òc-be ! Mes, pas shens bataclam."
- "T'embalis
pas, praubon ! Qu'arranjarèi la cuenta."
Lo
dimenge d'après, deu bèc deu cadeiròt,
Lo
curè que disó : "L'aut jorn, un mossuròt
"D'ua
vutz hauta e mordenta
"M'es vienut reproishar
"De
m'estar contradit dab lo sent Evangile.
"Que's pòt !
Que vadi vielh, de mens en mens agile,
"Entau clòt que
hèi tralha, en tot m'esplumaishar.
"Qu'èi volut
díser ací : Lo bon Diu dab dus trògues
"E
dab cinc paninons, au desèrt que naurí
"Quate
mila ahamiats qui s'anavan morir…
"Arranjatz-ve, vos
auts… E chanjam de dialògues…"
Lavetz,
lo trafalhant
Qui escotava lo prêche,
Au lòc
d'anar-se'n pèisher
Que ditz, en batalhant :
- "Ò,
là, mossur curè, que crei qu'après las
hèstas
Que podè, lo Senhor,
Tirar-se'n en aunor
;
Qu'avè, dempuish dimenge, enqüèra pro de
crostas."
La hemna deu pedolhós
(Pierrolic 1904, p.12)
Quan mamà,
tot coishòt e'm lavava lo mus,
Que'm passava preu cap lo
piente a fina puç ;
E de la pedolhèra
Que'm hesè
la dalhèra.
Puish, dab l'uncle, a revèrs, qu'ac
esclachava tot :
Lo pair, la mair, lo hilh, e l'oncle e lo
nebot.
Jo qu'èi entenut díser,
- Es vertat o
betisa ? -
Qu'es signe de santat
D'aver pedolhs portat.
Lo
Titon de Haget qu'èra un tristàs d'ivronhe
Matin e
ser tendent en ronha
La hemna que n'avè gran pena e
sarra-còr,
Quan lo vedè tornar "hartibus"
de bacò.
- "N'ès pas qu'un pedolhós,
gran carcan, grana arsolha !
"N'auràs pas donc finit
benlèu de har la colha ?"
- "Jo, que soi pedolhós
? Torna-me'n
aperar !"
- "Pedolhós
!"
-
"A, qui-òc ! Mau que te'n saberà
!"
------------------------
A Pèira, chic après,
los dus qu'estón de noça…
La Migueta, en
partint, que'u disó tota doça :
- "Sas, hè
! Gare
au veiròt ! E siis sage, Titon ;
"E se m'i hès
anar…"
-
"Caré-t ! barra lo frineston !"
- "Se ne vòs
compliment, tien la candela dreta…"
- "Que
m'ahumas, benlèu ! Que'm das la vinagreta !"
Que
partín… Missa dita, a taula que's metón,
E,
pro viste, lo vin hesó montar lo ton.
Noste òmi que
n'avè la mesura rasèra.
- "A ! mon Diu, com
harèi tà'u tirar l'enguisèra ?"
Ce's
disè la fumèla ; e, la mostarda au nas
Que n'avè
gran tracàs.
Près de boca de nueit, que l'apèra,
mosquiva :
- "Alòm ! Se'n cau tornar !… Que
n'as pro dens la guiva !
"Qu'am de qué
caminar,
"Dèisha de pintonar…"
Qu'arriban
sus la Rança, e per devant ua ponta
On l'aiga èra
pergonta,
"Que l'as la carca, hòu, feniant, gran
pedolhós !
- "Torna-t'i !… Vam saber se soi un
badalhós…
E, de l'espaula, dens l'aigueta
Eth que
darròca la Migueta.
- "Aqueste còp, hòu,
shens mentir,
"Qu'es lo menh torn de'm desvertir !
E
nosta fumelòta aus tres quarts ahonada,
Los braç
dessús lo cap, maugrè la sabonada,
Per darrèr
lo shinhon, dab au còth lo gargolh
Sus l'uncla qu'espotiva
un semblanç de pedolh…
E lo Titon, malin, mancà
morí's d'arríder,
Pendent que l'espaurida
Aperava
a l'ajuda en cridant suu serenh.
- "Crida ! ce'u disè
l'aut, e que't hèci gran benh !
"Qu'as avut la leçon
dab ua bona estorçuda ;
"Sufeish ! Deishé-m au
clòt la lencoeta rançuda,
"E tornam har la
patz… Dempuish doman matin
"Ne serèi
chuca-vin.
"Mes rapelé-t açò : que sii
dimenge o hèsta,
"Titon m'aperaràs, mes jamei
mei deu rèste."
N'ac atz pas vist ?
(Pierrolic)
Marieta e
Loison, dus ans a maridats
Hesèn per temps a
nhica-nhaca.
Au saut deu lheit dejà tot matin
desbridats
Que's segotivan la casaca.
Mesura plenha, un
jorn, que partín pleitejar
A l'audiença de
justiça.
E, près deu tribunau, los dus shens
tortejar
Que remudàn la
cascantissa.
------------------------
Qu'apèran los
temoènhs.
-
"Vos, pairin, sivoplet !
"Lhevatz lo braç…
Atau… Vam ! Çò qu'avetz a díser ?"
-
"A casa, là, mossur, n'an pas l'acòrd complet,
"E,
com permèr vesin n'èi pas a'us benedíser…
"Qu'enteni
malhucar ;
"Puish, qu'es la litania.
"E plan que
saben carracar
"Los dus, en companhia…"
- "Mes
vos, n'ac atz pas vist
?"
-
"Nani ! Sonque entenut…"
- "Lavetz, ne
compta pas… Podetz anar v’assèder."
Qu'apèra
lo
segond.
-
"E vos, d'on ètz vienut ?"
- "Pròishe
vesin, mossur… Là, que la f..ishen lèda ;
"Tot
jorn qu'es la molenda, e ne son que patacs."
- "Mes,
vos, e'us avetz vists
?"
-
"Nani ! Mes, que'us enteni !"
- "Aquò ne
sufeish pas. Se ne prúvetz los macs,
"Arren de hèit
ací."
-
" Mes, mossur, mau que preni,
Ce replica un tresau, quan se
cèrcan de brut.
"L'aut jorn, com dus pijons que's
balhavan potinas ;
"Mes, dempuish, deus cachats lo pendardèr
que'us prud,
"E, là, ne hèn pas bròi
quan començan matinas.
"Eth, qu'avança los
còrns ; era, que hè planhets :
"Marres que son
vaduts, los dus charmants anheths."
- "Tot aquò
qu'es plan dit ; mes, en tota conciénça
"Vorrí
saber se trucs e patacs, vos, atz vists !"
- "Nani,
mossur !"
-
"Lavetz, que lhèvi l'audiença
"Que ve'n
pòdetz anar. Mercí deus vòs devís."
E
lo temoènh, de tira,
Tot en bèth saludant
Lavetz
que s'arrevira
De l'èrt lo mei galant.
Sèi pas jo
com hesó, mes, per dehens culòta
Qu'entenón
retrenir com un pet de fesilh.
- "Tè, ce disó
lo jutge, en plegant la calòta,
"Tots los pòrcs
de Mugron ne son pas au cortilh !".
- "Çò
qu'es
?"
-
"Çò qu'es ? D'un mot, e donc, que v'ac vau díser
:
"Preu maishant horadet
"Qu'atz shiulat un chic hòrt
; e, lhèu, per la camisa,
"S'ac espiavam de près,
ne seré pas codet ?"
Lavetz, lo noste tipe,
arquinhat, que'u demanda :
- "Que l'atz donc vist ? Disetz :
èra blanc o negrós ?"
- "Nani ! Qu'èi
entenut
!"
-
"Guardatz-ve la comanda,
"Me, síitz tranquille au
mens. N'es pas qu'un pet sabrós !"
Lo pòrc deu Bernaton
(Pierrolic)
Lo mèste
de "Horquet"
Entau marcat se'n va crompar petit
porquet.
Finit l'ahar, se'n torna a casa
Hardit e guilheret au
tròt deu saumicòt.
Pertot dejà l'èrt
qu'es vadut frescòt,
Lo só que baisha e que's va
jàser.
Montant au pas un rapalhon
De lonh abans que veid
caminar lo Hilhon.
- "Hè viste, ce te'u ditz ; monta
dens la carriòla
"E qu'anaram béver un
gorrup,
"En çò de l'estanquet après lo
jorn d'estup."
E lo Hilhon, content, que poja e que
s'apiòla.
Qu'arriban…
-
"Hèi, atz un costèr,
"Patrona, entau
porcòt, tant que hècim santè ?"
-
"Qu'èi un cortilh dens la descarca ;
"Seguitz per
la cantèra, acerà, preu casau."
E dab lo pòrc
que se'n va per la cau.
Qu'òrb lo cledòt, pausa la
carca
E puish, quilhat, a tot galòp
Ataulà's que
se'n va, com dit, tà béver un
còp.
------------------------
La nueit per suus camins
benlèu qu'anava càder.
"Alòm ! Hilhon,
que vam partir !"
E la pòrta deu pòrc que se'n
va segotir.
- "On ès, hòu ? N'as pas hèit
au mens la patracada ?"
Qu'apèra… Arren…
Pressat que part de cap l'envan,
Que tira lo barrolh, hè
dus pas en avant,
E, sus los pòts, chic aulorenta,
Que
receut ua shisclada on ne veid sonque huec.
E lo nos Bernaton que
da lo viraplec,
E, preus parís, e dens la cuenta,
Que
se'n va véder caminar
Lo naurís espaurit, tot près
de s'ahonar.
Qu'apèra lo Hilhon, que despita lo tròne,
E
deu hons deu cubat,
Mes non pas shens combat
Que tira l'alimaut
de la saussa "Cambròne"
E que partín
ahrescà'u dens l'arriu
Dessús, devath, preu miei deu
briu.
Mes, quan hesón lo grèish, au cuu de la
cautèra
Pareish que s'amassàn de çò
qui se n'apèra…
Lo benedit e Sent-Pierre
(Pierrolic 1908, p.39)
Au pitèr
de Banòs, suu cèu de Sent-Sever
Qu'èra, un
còp, un curè plegadís au dever.
Dab la pòcha
deus auts, bèth temps a, qu'èra en quèsta
D'un
Senh Pierre de plastre entau jorn de la hèsta.
Mes, vè
te faire
físher ! Eth tostemps autant pèc
Qu'atendè lo
moment, com los vielhs mefidèc.
Un matin, que receut
d'Aire dab lo timbratge
Un petit paperòt d'ençò
deu Tinarratge.
- "Tè, qu'as aquí l'ahar !"
ce's disó… Dab lo trènh
"Doman qu'i vau
mandar, s'ac vòu, lo sacristènh…"
E,
hardit com pinçan que se'n va, tot d'aviada
Cossidar lo
Bernat.
-
"Ent'Aire, a la matiada,
"Que vas anar, m'entends ? Dab
aquestes escuts
"Crompà'm un bròi Senh Pierre,
un deus mens tronhocuts.
"Que me'u harèi pagar, se
poish, per la mairessa.
"Tè, per cas de besonh hè-te
seguir l'adreça.
"Ne siis pas malestruc, e guardé’m
lo secret…"
- "N'àgitz pas paur ! Quan
cau, que sèi marchar de dret !"
*
Au crit deu
hasalhòt, que se'n va, cleca arnelha.
- "Hè
plan !" ce'u dit la hemna… Avisa a la botelha !"
-
"De qué ?" ce te'u respon… Sauràs que
lo Bernat
"Jamei per lo pinton n'es pas 'stat colhonat
!"
Que fila sus Montaut e suu trènh que s'apita.
-
"Aqueth èrt deu matin que m'a dat la perpita !
Ce ditz
en tot lampant dus chucs de vin claret.
De cap entà
mijorn qu'arriba, guilheret ;
De la gara que sòrt, e, d'un
pas tot tranquille
Un còp passat l'Ador, que vesita la
vila.
Aquí, monde pertot ; qu'èra jorn de
marcat.
Qu'anava a tot avís quan, devant l'avescat,
Se'n
va véder passar guimbarda de voatura.
- "Se n'èi
laganha aus uelhs, que dirén lo Cotura,
"Lo gendres
deu Monhon,
"Lo molièr d'Audinhon !"
Qu'apèra…
- "Hòu, Jantet
!"
E
l'aut que s'arrevira :
- "Tè ! qu'ès tu, hilh
de p… ? o qu'èi lo cap qui'm vira ?
"E seré
donc possible ?… Ací, tu ?… de Banòs ?"
-
"Òc-be, lo "Larregat", com tu de carn e d'òs
!"
- "Mes, que f… donc pr'ací ?..
"
-
"Lo curè que m'envia
"Tà crompà'u
senh d'autar dont avè la lubia !"
- "A ! lo
carronha
!"
Atau
que hesón lo plim-plam,
De vacas e de pòrcs lo conde
e lo reclam.
Tà benlèu lo Bernat que s'espia
l'arrelòtge :
- "E s'anavam, ce'u ditz, tà
disnar cercar lòtge ?
"Qu'èi ua hami, garçon,
com n'ac pòds pas devinar !
"M'ac èi tot
deversut… poish pas mei caminar !"
E,
compair-companhon, que's minjàn ua moleta,
Chacun lo son
bistèc, chacun sa costaleta ;
D'un bon jus de broquet que
plenhàn lo veiròt
Tan plan que hred n'avón
per devath l'aliròt.
- "Adara, dus cafès, dab
un chic de shuqueta,
Ce ditz lo sacristènh ; mes, ne sii
pas piqueta.
"Jo que me'n hèi los frès ; n'es
pas hèsta tot jorn,
"E ne serà pas dit que n'am
cauhat lo horn !"
Com se deut entre amics, que jogàn
ua manilha
On lo Bernat perdó la darrèra
cruspilha.
En catedrala lèu quate òras que
tringàn.
- 'Quate òras ? E
bè, hòu ! Que
tiri de l'avant,
Ce hè lo benedit… E
lo senh, Diu vivòste ?
"Alè
! jo n'èi pas mei qu'a gahar lo galòp,
"Mes,
ne'ns sepàrim pas shens béver un darrèr còp
!.."
*
Lo Cotura partit, que's compta la moneda :
-
"N'èi pas que tres escuts !… Mes non, n'ac poish
pas créder !
"Un… dus… tres…
Qu'èi
bèth har ! Se
n'èi pas pro de qué,
"Lo curè que vorrà,
per Dius ! saber perqué…
"Alimaut de molièr
!… Que l'èi aquí, la noça ;
"Tres
escuts ! Bròi que'm soi esperrecat la bossa !
"Tanben,
se ne'm vei lutz de'm sortir d'embarràs
"N'èi
pas mei, tà benlèu, qu'a f…'m au Gabàs
!"
Mina-baish, enlusit, que part entà la gara :
-
"Qu'ac vei, clar com lo jorn, que soi perdut, adara,
"A
mens que n'ani véder, en m'arrestant au Mont,
"Se
tròbi l'estatua au magazin deu pont…"
E lo
noste Bernat dens lo vagon que monta ;
Puish, au Mont arribat, que
descend en derronta,
Que truca on èra dit, e, preu mei gran
azard,
que tròba mon Senh Pierre, artigle de bazar.
-
"Quan es, hèi, mamisèla, aquesta bròi'
tesura ?"
- "Tres escuts
!"
-
"Qu'es parfèt, com prètz e com mesura.
"Mes,
com s'apita, açò
?"
-
"Là ! n'atz pas qu'a bohar !"
- "Bohar ?..
Mes, n'ètz pas pèga… E ne sèi com cau
har."
- "Que'u hícatz au darrèr, canet o
canavèra…"
- "Tròban tostemps au
Mont quauque invencion navèra !
"Là, qu'atz
aquí los sòus ; e que veiram après…
"Mes,
gare
au compliment se vos m'atz hèit exprès !"
*
A
soa casa que torna, a boca d'escurada.
- "E donc, ce'u ditz
la Joana, e te l'as plan virada ?"
- "Pro plan
!.."
-
"E lo Senh Pierre ?…"
-
"Au hons deu sacotòt,
"Plegat arren mei bròi,
dens aqueth paquetòt."
- "Plegat ?.."
-
"Que't vas carar, f… lengassuda,
"E que t'ac
dirèi tot, benlèu, shens estorsuda.
"Que'm vas
deishar d'abòrd har lo conde au curè
"E
portà'u, sopar hèit, lo famús tesurèr
!"
A l'òra
deu gahús, de cap au presbitèri,
Lo benedit que
part, dab un èrt de mistèri
- "Pam, pam !"
-
"Et qui va là ?"
-
"Lo Bernat, dab lo Senh !
"Ah ! ah ! Vam véder
aquò ! Entra
donc, gran matènh !"
E noste Larregat, en condant
la soa plega,
Paperalha e paquet deçoment que desplega.
-
"Qu'es tot çò qu'as trobat ?"
-
"Qu'es tot, praube de vos ;
"Marchandissa preus sòus,
que'n seratz vanitós !"
*
La hèsta de Banòs
qu'arriba… De cadèira
Lo curelòt que ditz :
"Menhs chers
hrairs, de la fèira
"Lo Bernat, l'aut jornàs,
un senh que ns'a crompat.
"Que'n pòdem estar fièrs
! Espiatz com es nipat !
"E, benlhèu, preu vesiat, que
n'auràn gelosia…
"Los Banòs saben har,
quan vòlen, fantesia…"
Que devisava atau,
quan veden l'estatua
Tot d'un còp esloishà's, e
pèrder de vertut.
Los parropians, los uelhs de cap au
sanctuaire,
Qu'espian
entà l'autar com s'avèn l'enluèra.
- "Açò
qu'es lo bròi còp !" ce hè lo benedit ;
E
que part au galòp, mieitat estremondit.
Que hica lo sistèmi
au trauc de la baudruisha,
E, viste, que da len a l'utís
qui's descluisha.
- "Que hès, hòu, com aquò
?.." ce crida lo curè..
- "Que hèi, ce'u
respon l'aut… Demandatz au Petrè.."
E, boha,
boha-tu, que veden mon Senh Pierre
Tornà's arrequilhar,
lhevar cap e corpièra,
E partir holejar preus èrts,
a l'abandon.
Tot lo monde que cride : "Ò, Senh Pierre,
on vatz donc ?"
- "On va ?" ditz lo curè..
Qu'ac vatz saber, poralha !
"Que's desplatz a Banòs,
fotuda chamorralha.
"Segur, là, grans pendards, ne vòu
pas de vosauts
"Pr'amor que, bèth temps a, n'atz pas
mei que defauts.
"Enter vos, jo qu'ac sèi, ne'vs hètz
pas sonque ofença ;
"Ne hètz pas que panar,
mentir, com n'arreish pensa.
"Qu'ac védetz.. De
l'in·hèrn se'vs vòletz escapar,
"Que
crei qu'es lo moment de har "mea culpa" !
"On va
?.. Là, tot confús, entau cèu que se'n
torna
"Excusà'ns au bon Diu qu'ací tot que's
destorna.
"Qu'atz beròi trabalhat ! que ve'n pòdetz
vantar !
"S'èretz monde d'aunor, v'anaretz
esventar.
"E tu, hòu, benedit, que m'avès
pensat préner ?
"Que t'ès bròi colhonat
! E que't harèi compréner,
"-T'ac vau díser
shens guants- que se n'ès un crostic,
"Que'm torneràs
los sòus deu ton senh elastic !"
Qu'estó
pro… Los Banòs que hesón peniténcia,
Que's
cavilhàn au cap la tarribla senténcia ;
E lo noste
curè que vadó tant vielhòt
Que mei n'avè
caishaus quan lo portàn au clòt.