ISTOÈRAS e PEGUESSÒTAS
hèitas entad arríder

[Endic de las poesias deu R.Lamanhèra]

A la messa de maridatge

Deu costat de Mugron, dus vielhs que s'i tornèvan ;
Que'us èra permetut... Capdeton, lo papet,
N'entenè pas arren, ni clòchas quan sonèvan
Ni mème devath cèu lo pricle dab lo pet.
Qu'arribà lo gran jorn, lo de las esposalhas...
Qu'atendèn còsta e còsta, en cadèira ajulhats,
Quan lo curè s'abança : - "Après las acordalhas,
"Amasses entà víver e vs'ètz plan conselhats ?"
- "Òc-be, là, de segur !" ce'u ditz la Marionina.
- "E vos, l'òmi ?... Parlatz !" E jamei Capdeton
De cap entau curè n'eslargiva la mina.
Lavetz, en bornilhant, hart de har lo planton,
En faça deu balustre, eth que ditz a la nòvia:
-"Vam véder se dab vos au mens va decidà's !
"Hatz-lo compréner, vos, que mau polit que'u tròbi
"E que seré lo temps de benlèu deishudà's."
- "Hòu, Capdeton, e'm vòs ?" -"Se't voi ? Tè, quenha istoèra !
"Desempuish mei d'un an, que sas çò que t'èi dit !"
-"Sufeish !" ditz lo curè... Puish, shens d'aut chapatoère
Que'us passa a tots los dus l'aneron benedit.

Un curè desbrolhart

A Doasit, un curè que vadè cap-virat
De véder deus vesins la poralha au son prat.
-"Que saberam totun se soi lo mèste a noste,
O se m'i mingerèi la mia darrèra crosta !
Adara o tard vienut, que troberèi un truc,
E que veiram lavetz qui es lo mei malestruc.
Jo, n'èi pas nat besonh de consurtar notari,
Ni contre aqueth meiram de pregar Sent Secari..."
Qu'apèra la serventa. -"Anatz, shens mei tardar,
Samià'm quauques ueus coats, adarron, preu pradar..."
-"Que vòletz donc har, vos ?" -"Aquò, jo que'm regarda.
Ne'm cèrquitz pas resons ; sinon, prénetz v'i garda."
Hèit com dit, lo curè, qui se'n vienè d'Aulès,
Que passà preu casau, suu camin deus mesplèrs.
Polas e hasalhòts au prat que s'omprejèvan
Mès los ueus eths tanben preu só que s'arrajèvan...
Suu seòt, ua vesia en tornar de samiar
En çò deu nos curè, curiosa, que s'espià.
E lavetz, que vedó ?.. De que clavà'u lo vèrbe.
Ueus de garias, pertot, esbarrejats dens l'èrba.
Que se'n va díser a tots : -"Las polas, au curè,
Que ponan nostes ueus... Barram-las au porèr.
La goja que'us amassa e ne'n hè pas 'malaise ;
Lo caperan que's harta, e que se'us ganha adaise !"
E dempuish aqueth temps, tots que s'arregüeitàn
Hasans e poricòts, e clocas tot autant.

Que soi madur !

Qu'èra, un còp en Shalòssa, au país de Mugron…
Un vielhòt arrenvèrs, ariçat com un bronc,
Blanc, roge o pigalhat, gorrupant la botelha
Mantun banh qu'avè pres, mes tostemps dab lo mélher.
De partir tà l'aut monde eth que n'èra anujat,
E, pr'un vèspe d'estiu que ditz au son gojat :
-"Que soi madur, garçon ; adaise que'm pòts créder !"
-"Vos ? Tenhèr com l'arrós ! Lo papet de Laureda !…"
-"Garçon, que soi madur ! Ne soi pas mei vitau
E la mort, - òc, la mort, - que'm tusteja au portau."
- Alòm, pair, caratz-ve ! Qu'ètz tilhut com un casse,
Qu'avetz l'erbèr solide e, shens plec, la carcassa…"
- "Deishé'm estar ! Madur que soi ;
Se n'es vertat, morir que voi !"

Atau lo Cabderon tot jorn que chapitrèva,
E, per dehens, au hilh que balhèva la frèba.
- "Pim, pam, qu'ac saberam, s'es madur com ac ditz !"
Un matin, que se'u tròba arrident, tot hardit :
- "E donc, pair, vam anar cuélher, au casau, duas peras,
Bròjas que son, e jumpaderas."
Mes, lo pair que vadó com lo temps empriglat,
E que'u respon, hastiau com jamei, dab esclat :
- "Tè, hòu, que soi madur ! Qu'èi la mosca canhèra !"
- "Mes non, paiòt, mes non ! Deishatz vòsta planhèra…"
E, preu braç que se'u menha… Qu'avisa un vielh perèr,
Haut shens n'estar, broncut, a l'envèrs d'un tarrèr.
- "Que vatz montar, ce'u ditz, e segotir dab fòrça,
N'àgitz pas paur ! N'atz pas a crànher de'vs còth-tòrcer.
Jo que serèi devath entà tot arparar."
E lo vielh que feneish, com pòt, de s'aporar.
- "Aquò qu'es plan, paiòt ; amassatz las mei hautas,
E puish, arrapiatz-ve ; vau har càder las autas."
- "Dèisha aquò, gran pendard ! Que'm vas esclapotir !"
- "Sarratz donc preu brancòt ! Unh aut còp que m'i torni !"
- "Ajuda, senta Vierge ! Ajuda ! o que destorni !"
E l'aut, a segotir de s'i gahar mei hòrt…
Tot que cadó… Lo frut, que'u portàn a Monthòrt ;
Tot, sonque Cabderon agripat com l'agèra,
Mes, blanc com un plat d'aiga e pres de la varièra.
- "Alòm ! pair, que sufeish. Decendetz-me deu nid !
Que vèi n'ètz pas madur, com jo v'ac aví dit.
Atendetz de n'estar shens har tant de piulèra,
E deishatz lo bon Diu sonar l'esquirolèra."

La tabaquèra deu regent

Mossur regent que hè l'escòla.
- "Mainatges, vam, en tot aunor
"Que-vs vau pausar petita còla :
"Hòu, Jan, la tèrra es ronda, o non ?"
Mes, lo coishòt sap pas respóner,
E tots los auts lhèvan lo dit;
"S'èra entà har la capihona,
"Que't troberí lhèu mei hardit !"

Lo regent au pochet qu'avè duas tabaquèras,
L'ua ronda, en boish, entà tot jorn;
E l'auta entau dimenge, en argent, shens brequèras,
Carrada, e dab nacra preu torn.

- "Rapelatz-ve, coishòts, que la tèrra qu'es ronda.
"Hatz atencion ! Atz plan comprés ?
"Ent'ac saber mei plan, espiatz tots a la ronda
"La tabaquèra qui m'èi pres..."

L'inspectur, un diluns, a l'escòla que passa.
- "E son sabents, mossur regent ?"
- "Cau pas planhé's, mossur !.. Veiratz a l'arrepassa ;
"Jo qu'èi a har dab brava gent."

-E donc, lavetz, partim per la geografía.
"Quenh es lo mei 'scarrebelhat ?"
-"Aqueth, mossur, lo gran, lo hilh de la Sofía,
"Dens tot libròt qu'a forilhat !"

-"E donc, amic, shens paur ditz-me com es la tèrra ?
"Ronda, dunc au dissabte ser ;
"E puish, com deu regent la bròja tabaquèra
"Carrada après, se'u hè plaser."

La petita leitèra (Vertat es)

Qu'èra delà Haget ... Ua joena leitassèra
Tot en bèth chavecar que sèrv lo Baptiston.
"Que't trompas, hòu, ce'u ditz !... Qu'es aquesta saussèra
"Aiga ne crompi pas, pas mème lo leiton !"
- "Ne m'i tornerèi pas... A noste, m'an enviada ;
"Jo qu'èi pres lo pichèr, me mamà qu'a tot hèit ;
"E com partiva au pair tà'u portar la bequiada
"Qu'a devut oblidar de s'i hicar la lèit."

Ua beròja responsa

- "Perqué disen a Diu, respon, petita Jana,
"Donnez-nous aujourd'hui le pain de chaque jour ?"
"Austan plan qu'auré hèit deu dar tà la setmana
"Ne l'auré pas calut har tan sovent au horn..."
- "N'at sèi pas !... Lo curè, ni mossur lo vecari
"Enqüèra n'at an dit ... Qu'èm a la paja tres.
"Mes, se dísem atau, dens la nosta pregària
"Lo bon Diu qu'a volut lhèu qu'estossi mei fresc..."

Que guardèvam los pòrcs

Lo general Lamarque, après ua gran batalha,
Gloriós, e dab reson, que torna a Sent-Sever.
E clòchas... e petards... Òmis e gojatalha,
Tots qu'arriban tau véder, ent' aplaudí'u tanben.
Un malestruc que'u ditz :"Te'n soviens, hòu, Lamarque ?
"Qu'èram còishes amassa, e pas lhèu shens defauts.
"Que guardèvam los pòrcs..." - "Òc ; n'èra pas shens carca,
"Que guardèvi los menhs, mes tu, hòu, los deus auts !"

Au farmacien de Dacs (Vertat es)

Qu'èra en un farmacien ; lhèu lo Casamajor,
Lhèu l'Umlricht, lo Moràrs, lo Dupin... sèi pas jo.
Un matin, que l'arriba ua joen damiseleta,
Pòts roges, peu croscat, dab en man ua fioleta :
-''Que vorrí, là, mossur, chic d'òli de ricènh
"Mes, shens tròp meishant gost..." -"Shens gost ? Au gran matènh !
"E qu'es tot ? -"Oui, mossur !" -"Vas assietà't, mainada,
"E béver, en atendent, aquesta limonada."
"Ò ! mercí ; qu'ètz tròp bon !" -"Praubes mei ne'n seram...
"Avala viste, miga, e puish que't serviram...
------------------
E tostemps acuentat, lo farmacien qu'anèva,
E jamei de ricènh lo flacon ne tornèva.
-"Mossur, se'u ditz la còisha, atz pensat au fiolòt ?"
-"Qu'es prèst... Mes çò qu'as donc ?. Que m'as l'èrt tot panlòt !
"Qu'as donc sentit quaucom ? -"Çò qu'es donc ?" -"Mes, praubina,
"L'òli qui t'èi hicat dens la limonadina !"
-"L'òli ? Vòletz arríder ?... E donc, un bròi ahar !
"Pegolhassa de jo, m'atz sabuda gahar !
"L'òli, v'ac disi plan, tau com la vaca e brama,
"L'òli, qu'èra ordonat entà purgar madama !"

Lo benedit e las sorcièras

A piòlas son los pècs tà créder a las sorcièras,
Hastiaus que'n son de cap a pè ;
Que las veden pertot : au lheit... dens las salièras...
(Ne'vs parli pas deu salopèr...)(1)

Lo Jantin de "Cocuth", sacristènh de Sopròssa
Que'us avè paur com au lausèrp.
-"Se me'n passa ua suu nas, que herà plan, la ròssa,
"De s'estujar com hè la sèrp."

Per ua nueit de plojèr que truca au presbitèri :
"Obritz, curè, lo barrader !
"Que'm vatz díser, se'vs platz, a descús, shens mistèri,
"Se la vesia a lo poder !"

Tà las Cendras, amic, jo que t'ac poirèi díser ;
"Que'm cau lo temps de reflechir.
"Qu'i serà, siis tranquille, entà hà's benedíser.
"Segur, la herèi descloishir !"

Las Cendras qu'arribàn. -"Pénsatz a la sorcièra ?
Ce'u torna díser lo Jantin.
-"Qu'i pensi, be, garçon... Hòra de la volièra
"Que la veiràs aqués matin."

"Que'm vas acodilhar devant la taula senta,
"E quan m'entenis díser "cròc",
"Que heràs lusir l'uelh... Posoèra mau-hasenta
"Jo la coneishi sonque au tòc !"
*
Òmis, hemnas, coishòts, adarron tot que passa.
Jamei nat "cròc"... arren jamei.
-"D'aténder que soi hart, ce'u ditz... E la monassa ?
"E seré la de l'estremèr ?"

"Cròc !" ce ditz tà benlèu lo curè d'ua vutz hòrta.
Lo benedit qu'espia de près.
-"Mes ... Qu'es la mia Auneta ! Aqueste, hòu, qu'es hòrta !
"Mossur curè, hètz-vos exprès !"
*
Atau qu'estó servit noste òmi shens estrena,
E que's mancà juste acorar.
D'auts que l'entenón díser, arroganhat de pena :
-"Qu'aurí hèit mélher de'm carar !"

(1) Les déjections des sorcières,

Lo gormandòt.

Lo joen Loison qu'èra aprentís
Au pastissèr de Pèirahorada.
-"E'n minjas, hòu, de bons pastís,
"Bonbons, gatòs, hèita l'obrada ?

-"Òh ! là, que n'èi pro de biscar.
"Tot qu'es comptat a la hornada.
"Lavetz, pr'aquí que'us vau lecar
"E plan que hèi la ramonada."

A la fèira

Qu'èra a Sopròssa, un jorn, a la fèira de l'ase.
Un paisan de Monthòrt, com un casse tilhut,
Que s'avè hèit seguir preu licòt, de soa casa,
Un de 'queths saumicòts, bèth, lusent, aurelhut.
Que'n volè cent escuts. Un maquinhon qu'arriba,
Roi com un bigarrèu, la blosa suu genós :
-"Bròja bèstia, ce'u ditz ; coneish pas lo mau-víver !
"Ham marcat... Mes, abans, qu'aurí gai -enter nos !-
"De'u díser un petit mot dens lo crus de l'aurelha..."
-"Un mot ?" -"Ta demandà'u se sap arromegar."
Que's gaha lo saumòt de cap entà l'arrelha
E dus moscards suu mus qu'assaja de'u largar.
Austanlèu, la borrica a la mòda asolèra
Que's hica a reguisnar... Lo paisan, braç au cèu,
Tot esbarrit qu'arriba en har la batalèra :
-"Martin, hòu ! Çò que f... ? Que'm hès un bròi tablèu !"
Mes, l'ase mau-aprés sus las gainas que's quilha,
E puish, en garriulant, lo licòth en dus tròç,
Que s'escapa en un camp on sus l'èrba e's boquilha,
Abans de se n'anar vàder pèc en un bòsc.
Lavetz, shens sentiment, de cap a la mairia
Noste òmi que se'n va planhé's deu maquinhon.
-"Que demandi verbau, tant qu'a l'escuderia
"L'ase ne sii tornat dab lo son companhon..."

Lhèu duas òras après, e la hèita finida,
Marchand, ase, paisan que's tornan recaptar.
-"Ah ! que n'am vist de bròi dab la vòsta bornida,
"Ce ditz lo campanhard. Que ve'n pòdetz vantar !"
-"Perdon, ce'u respon l'aut, se tròp e v'èi dat pena !
"A l'ase n'èi pas dit qu'un mot :"Ton pair qu'es mort !
"Lavetz qu'a 'vut mau-còr, qu'es facile a compréner...
"Òr donc, se l'aví dit qu'a l'esclopèr d'Auzort
"Qu'avè perdut sa mair... Que'u poiretz anar cuélher..."

Mes, que signàn la patz... E, mèmes, suu marcat,
Deu bon e deu boçat qu'anàn béver ua botelha,
E que sabón per qui, l'ase èra estat nhacat.

La costaleta

Qu'èra a Haget au "Chapon Fènh", (1)
Qu'arriba, un comís tà l'ua òra :
-"Garçon, que devari deu trègn,
"Vorrí disnar, se's pòt, dehòra."
-"Que's pòt, mossur... Hatz en abans !"
E l'aut, que's pausa la maleta ;
E puish, que crida de l'emban :
-"Viste, porté'm ua costaleta !"

D'un vira-plec, tot qu'estó prèst :
Napa, cobèrt, sietas e veire ;
E lo gojat shens mei de frès
Que s'avança de la cadèira.
Mes, tà benlèu, preu ferneston,
Tot ariçat, sus la seleta,
Atau que ditz au marmiton :
"Poish pas minjar la costaleta !"

Lo gojatet, tot estordit
Que s'arrecula shens paraula :
-"N'es pas donc bon, mossur ? ce ditz,
"Portant, ací hèn fina taula !"
-"Qu'ac sèi ! l'arom que'm monta au nas ;
"Tot qu'es bròi cueit en cassoleta ;
"Mes, tè, garçon, jo ne sèi pas
"Com har passar la costaleta !..."

-"E vòletz, vos, d'un segond plat ?
"Saussa de bueu, chic de codena ?."
E l'aut suu taulòt amolat,
-"Non !" ce'u respon, n'es pas la pena.
-"Prefèretz havas dab gigòt,
"Bistèc, jambon, peish o moleta ?"
-"Mercí ! Tau menh estomagòt
"Qu'èi pro per uei d'ua costaleta !..."

De cap l'omiòt, lo cosinèr
Balin-balan lavetz que monta :
-"Mossur, ne soi pas sermonèr,
"Mes, diable si, vos que'm hètz honta."
E lo comís shens se troblar,
Que te'u respon com qui sofleta :
-"Se dura açò, vau destalar,
"En dant aus cans la costaleta !..."

Lo mèste en pè que vien tanben :
"Hèi, vos ! ce'u ditz... De qu'atz a'vs plànher ?
"Jo qu'ac vorrí portant saber ;
"Hatz-me lo conde shens mesclanha !..."
-"E donc, mossur, que som d'acòrd :
"Mes, se m'avètz dat ua forcheta,
"Petita o grana, nom d'un sòrt,
"Qu'aurí minjat la costaleta !..."

(1) Hôtel de Hagetmau.

L'agrandissament

Lo Francilhon, fresc timbrat de la pòsta
Un papèr de París, un jorn, que recebó ;
E qui m'escriut a jo ? Sèi pas !... Vivòste !
Totun, que m'a tot l'èrt, açò, d'aver color :
"Envoyez-nous votre binette,
"Un beau portrait nous vous ferons ;
"Que la photo soit claire et nette
"Et bon travail retournerons."
Lo vielh pairin que devinà çò qu'èra :
-"Tè, ce's disó, qu'es quauqu'un de rapats
''Qui cèrca on pòt tà tirà's de misèra...
"Vau responé'u tà que'm dèishi la patz..."

E que's cercà, de tira, preu tiroère
La soa fòto de quan e's maridà ;
-"E donc, garçon, tè, qu'ès pro bròi enqüèra,
"Lo menh portrèt jo que'm vau comandar.
"E puish, pr'un còp, tanpís per la galeta,
"Se'm hèn lo mus, com m'an dit, en pr'arren.
"Que'n deisherèi... E lo hilh de Baleta
"Que n'aurà pro, lo f... vau-arren..."
*
Un mes après, que receut de la gara
Letra d'avís anonçant un paquet.
-"Tè, lo portrèt, Francilhon, tà totara !
"Mes, vas poder desloishar lo saquet !"
Entau vespòt, que part dab la carriòla
Cuelhé's la caisha ; e que l'òrp, acuentat.
-"Vam ! La fòto !... Doble ban, shens gloriòla,
"Dab lo bèth quadre, aquí que m'an flatat !"
E, shens bohar, que s'ac punta a la crampa
E que s'apèra austanlèu los vesins :
-"Espiatz-me donc !... Ah! n'èi pas la garrampa !
"Gelós seràn, hilh, hilhòus e cosins !..."
*
Mes, lo factur, per un matin de hèsta
Que'u pòrta a casa un tròç de paperòt ;
E, Francilhon tot viste que s'aprèsta
Susprés, a léger, en préner un cadeiròt :
-"Veuillez payer votre dû sur facture,
"Verre, photo, mille francs plus le port..."
-"Ah ! gran carcan ! F.... porritura !
"Qu'èra pr'arren ! Tot açò qu'es tròp hòrt !"
*
Caló pagar... Quan aprenón l'istoèra
D'arríder tots bròi que's podón jumpar...
Un mot, amics : Se ve n'envian enqüèra
Preus prospectús ne'vs dèishitz pas trompar !

Plan responut

Un curè, dens lo trenh que ditz lo son breviari,
Pendent qu'un fumelòt batala dens un cuenh :
Mes, l'aut tostemps de la pregària
Hesè bocins dab suenh.

La chavèca, benlèu, mordenta com l'iraga
Que'u ditz :-"Ne poiretz pas, un moment, escotà'm ?
"Alòm, curè, dus mots se'vs vaga
"Ne vatz pas eishentà'm.

Mes, l'aberòt jamei de cap era n'espièva,
E, lo libi suus uelhs que legè, pietadós.
Mes, per la fin, com l'en·hastièva
Que'u demanda, tot doç :

-"Madama, avetz lejut deu Balaam l'istoèra
"E la plega d'ua sauma on es dit que parlà ?"
"Qu'es bròja, e que la sèi enqüèra
"Que'vs vatz esmiraglar...

"L'òmi hesó com jo devant vòsta claqueta :
-"Quand l'ânesse parla, le prophète se tut."
E lo hemnòt, sus la banqueta
De nhac hesó vertut.

Amassa los tròç

Dejà vielhòt, shens tròp saber
Lo Jacolet entà Grenada
Prenè bilhet a Sent-Sever,
L'òra deu trènh benlèu sonada.

"Ací, ce'u ditz un trufandèr,
"L'un après l'aut, com a confèssa !
"On tà lavà's au bugadèr
"Deu curelòt plenhan la caisse !"

"Tè, ce'u respon lo Jacolet,
"Jo n'èi jamei entenut díser
"Que sòus tirassin deu gilet
"Quan s'i blanquiven la camisa.

"Mes, s'èi comprés, lo qui a panat
"Aquí, que torna la moneda..."
E lo blanc-bèc, blesme e genat
Que s'ac portà dens la cabeda.

Lo medecin embarrassat.

Un jorn, lo vielh Laugar qu'anà véder un coishòt
En çò deu mèste deu Pleishòt.
-"Adishatz, brave monde ! E com va, lo meinatge ?
-"Ò là, ce'u ditz la mair shens badinatge,
"Dempuish aqués matin
"Que'n pèrdi lo latin !
"A tot vira-codet que f...ish ua patracada ;
"Que s'amassa, que caid, que's lhèva e torna càder.
"L'òmi que n'es tot pèc, jo que n'èi sang virat,
"Lo curè qu'es vienut, n'a pas 'rren conjurat."
-"Alòm ! Vam véder aquò !." Qu'arriban dens la crampa.
-"Adiu, petit ! Çò qu'as ? Mau de cap, o garrampa ?
"Tiré'm la lenca, vam ! Espié't de cap ací..."
-"Hatz excusa, mossur... Que se dat a tossir ;
"Au menh avís, pr'aquò, que va pro plan deu vente ;
"Mes, deu diable se vei lutz en aquesta cuenta !"
-"Aquí, tu qu'as plan dit
"E que'n soi estordit.
"Lenca e pols que son bons, e qu'èi bèth escultà'u,
"Ne'u tròbi pas arren... Qu'es bèth, fresc e vitau.
"Tot açò, nom d'un sòrt
"Que'm pareish un chic hòrt."
E que ditz au meinatge : "Alòm ! Vèn !. Shens te tiéner..."
Barrabom !. "Aqueth mau, sèi pas d'on pòt perviéner...
"Hòu, praubòt, torna-t'i !... Qu'ac vòu, be, la mamà !..."
E lo còishe a grans crits que comença a bramar.
-"Sèi pas, mes que va 'star chic de paralisia
"Belhèu dab hum de pluresia.
"Enfènh ! Coratge a tots ! Que tornarèi passar."

N'avè pas hèit dètz pas, quan lo van acossar :
-"Mossur, ce'u ditz la mair, dus mots se ne'vs deranja"
-"E donc, qu'i a ? -"Tornatz ! Lo malandòt que chanja..."
E lo Laugar que torna, e que ditz a la mair :
-"De me'u tirar deu lheit tu que vas har l'essai..."
-"Mes, doctur ! -"Sivoplèt ! Tira me'u de la piòla..."
-"Ha ! ha ! ha !" -"Çò qu'atz donc ?" -"Vien ací, barrabiòla !
-"Aqueth còishe, vivant ! n'a pas ni mac ni blau ;
"Jamei, te'n hecis pas, ne l'as avut malaut.
"Que te l'as anat méter, en bèth har la parlòta
"Los dus pès au horat de la mèma culòta !"

Lo guit sauvatge

Lo mèste de Menaut, un dijaus, qu'envità
Lo curè dab amics tà minjar guit sauvatge.
Lèca-prims e gormands, chacun que s'aprestà
Tà l'òra de mijorn, com dit, en bèth plumatge.
"Messiurs, hatz en abans ; qu'an tringat l'angelús,
"E la hemna, com jo, que'vs passa la paraula !"
Que minjàn, que bevón... Bridat, havas au jus,
Que portàn tà benlèu lo rostit sus la taula.
Quan lo vedón suu plat, deu horn tirat a punt,
Tenheron com l'arrós, bròi com la lua planèra,
Quan los passà preu nas l'aram deu guit defunt,
Tots en cur qu'aplaudín la dauna cosinèra.

-"Alòm ! mossur curè, ce disó lo Menaut,
"Hatz los tròç, sivoplèt ; vos qu'atz la man agila !
"Pareish, que hètz aquò, suu punh, d'un cap a l'aut ;
"Auretz pres lo secret en léger l'evangile ?"
"Caratz-ve, gran farçur !.. Mes, lo vòs pretendut
"N'a pas güèire lo hum deu sauvatgèr, ce'm sembla ;
"E, se n'ac sabí pas, pr'un chic qu'aurí credut
"Qu'èra açò guit comun o quaucom qui'u ressembla."

La fumèla, lavetz, que'us tirà de l'ahar :
-"Bèth guit sauvatge qu'èra, amics, que v'ac poish díser."
-"E com ac sàbetz, vos ?" -"Abans de me'u gahar,
"Mieja òra que m'i soi bròi trempat la camisa !"

Lo hromatge

Brave e riche paisan qu'èra lo Martinon.
Que vivè dab ua goja, ua vielha Catinon,
Qui, coneishuda lonh, eslencoada, arrenvèrsa,
Plan deishèva entaus auts lo bòi de la confèssa.

Que dejunèva, un jorn, los pedits au larèr
Quan truca au portinet lo Batiste deu "Trè"
-"Adishatz, mèste !" -"Adiu !" -"Que'vs pòrti, bròi flocada,
"Tenhèra com l'arrós..." -"E qué donc ?" -"Ua becada !"
-"Ua becada ? E be, hòu, que'm hès un gran plaser,
"E que vas, en pr'aquò, regolà't a laser.
"Hromatge d'Auloron que't va servir, la goja,
"E que beuràs un còp, au ton gost, blanc o roge.
"Mes, ne me'n volhis pas s'adara jo me'n vau,
"Qu'èi dus mots a m'escríver, e que'm dan pro de mau"

Deu taulòt que s'aprèssa,
Puish, a l'empòrta-pèça
Un bèth carre de pan que comença a's copar,
E monhòc de hromatge eth que's hica a nhaspar.
-"Ah ! lo gran galapiant, ce's disè la serventa,
"Que poirà, tà benlèu, plan esloishà's lo vente !"

E l'aut, shens pèrder temps, qu'ac en·hornèva tot.
-"Que m'i torni ! ce ditz, dab crosta e dab medoth !
"Per ma fe, qu'es bien bon ; e se n'aví per casa
"Que me'n herí palhat, e que m'anerí jàser."

E la vielha, tostemps : "Que la vas pagar car,
"Martinon, la becada, abans de l'ensacar !"
Que's barra la fernèsta
E que part entau mèste :
-"Ah ! qu'atz plan reüssit ! Tot que v'ac va glaupar !
"Qu'arroganha, tarrible, e bròi que sap popar...
"Qu'a devut, lo carcan, tot de ger har la dièta,
"E que lecarà tot : pan, hromatge, e la sieta...
"Hromatge ? Que'n damora a pena un petit nhac ;
"Síitz tranquille ! Au taulòt ne hè pas lo flaunhac."
-"Que vas devarar viste
"E díser au ton Baptista
"Que se minja de tròp de 'queth hromatge gras
"Que poiré vàder mut, e, mei tard, macorràs."
Que torna a la cosina
En eslarjant la mina
E que'u ditz : -"Au hriston,
"Qu'as hèit com l'aucaton.
"Mes, se de 'qués hromatge
"Tu, hesès mei d'usatge,
"Mut que'n poirés sortir
"E guastat lo mestí !"
-"Vàder mut ? Doble ban ! Mancaré pas qu'aquera !
"Mes, puishqu'entà la set que cau guardà's ua pera,
"E donc, l'amna deu còs,
"Que m'empòrti lo tròç.
"Tà copà'u lo lencoet, que'u derèi a la Joana
"Quan entà m'ensurtar lo meishantèr l'escana..."

Lo praube e lo can


Un de 'queths bohemièns, com n'i a, vielhòt, barbut,
Lo pantalon en tròç, que va, tot aiga-but
Devant la bolangèra
Que ten la soa pagèra :
-"Hatz-me la caritat,
"Datz-me bon pan montat !"
E, biaça, sus l'eishèra
Que nhaspa a plenh' maishèra.
Mes, lo can que l'a vist, e que'u muisha lo cròc.
Lavetz, tot mort de paur, que's va préner un tarròc.
-"Hèi, là ! N'àgitz pas paur !
"Que v'a sentit l'aulor,
"Mes, n'a pas nat qué har de la vòsta vendresca,
"Pr'amor ne minja pas sonque carn de la fresca."

La lecçon retienuda

Lo curè d'Estiron que hè lo catechisme,
Pendent que lo vielh Jan, croishit preu rematisme,
Clica-clòca s'avança 'unc au pè de l'autar,
Shens ne pèrder un bocin, entà'u mélher escotar.
-"Mainatges, l'aut diluns, qu'am racontat l'istoèra
"Deu Samson... Qui la sap ?..." -"Jo, que la sèi enqüèra,
Ce'u respon, alitrat, lo petit Bohavent.
-"Tu ? gran crostic ! Qu'èi paur que't va mancar la len.
"Enfènh ! Marcha tostemps, que veiram la sortida..."
-"Aqueth omiàs, pareish, que f... la rostida
"A mila filistènhs qui's volèn escapar.
"Ne'n damorà pas nat, e tots que'us estripà.
"Que'n parlàn, preu peís, de 'quera malhucada !..."

Arrident, lo curè que's moca la becada,
E que'u ditz : "Hòu, garçon, tu que m'as plan borrat !
"Ne't credí pas tan hòrt !... Mes, jo que't saurí grat
"Adara qui ès en trènh, de'ns díser ací, meinatge,
"Çò qu'avè lo Samson tà har parelh carnatge !"

Lo dronlòt, aqués còp, au sedon pres de cort,
Que s'entonha e que vaid austan blèsme qu'un mort.
"Qu'ac saps, be ! Cèrca plan... Que lhevaràs la lèbe !"
Deu cur, lo benedit qui-e preu còishe e's dolèva,
Tostemps que'u hesè signe... E lo curè, seriós,
Que ditz au coishardòt : "Espía 'ntau santuère
"Çò que't muisha lo Jan ; e que sauràs çò qu'èra !"
-"Tè ! qu'es vertat ! Qu'avè dens lo punh, lo brigand,
"Ua gran' maishèra d'ase, atau, com la deu Jan !"

L'ase e l'astronòme.

L'ase, a çò que pareish, qu'a la pèth delicada,
E n'es pas tostemps capborrut ;
Quan lo temps vòu chanjar, quan la ploja vòu càder
Que's va gratar per on lo prut.

Donc, per un bèth matin, un ancien rei de França,
(Quan ac podè, gran caçador),
Sus cavala montat que partí cercar chança,
Seguit de près pr'un servidor.

-"Que me'n vau dunc au ser perseguir la becada,
"Damoré't, ce'u ditz, dens lo bòsc..."
E lo rei, per los camps e per la milhocada,
Que filà pr'un camin de bròs.

Benlèu que s'esbarrí per un sendèr de toja,
On se trobèva un vielh carboèr.
-"Que hè bèth temps, amic ! De longtemps n'auram ploja ;
"Serà content preu camp, lo boèr !"

-"Que'vs vatz trompar, s'èi paur ! N'àgitz pas l'èrt de'vs físher,
"Mes, lo bèth temps que va fenir.
"E que v'arroseratz dab la vòsta porisha,
"Pr'amor lo pricle va bornir."

-"Arrosà'm ? Pensa donc ! A noste, l'astronòme
"M'a pretendut que heré bèth..."
-"Mefidatz-ve, mossur, deu vòste majordòme,
"Que'n sèi mei qu'eth, dens lo cervèth..."

-"Que m'estonas, garçon !" -"La mia sauma moreta
"Que's boca tota, ací, per temps.
"Ne's trompa pas jamei... Mes, vos, sus la sereta
"Ploja qu'auratz abans longtemps."

"S'èi avís a'vs balhar, tornatz-ve'n entà vòste...
"Jo que me'n vau viste ardossar..."
E lo rei n'avè pas graupitat per la còsta
Que trum au cèu que s'esquiçà.

Lonh deu bòsc, a l'acès, lo vailet shens lo mèste,
Qu'èra partit... Qu'avó bon nas.
Au pricle, aus eslambrets, lo rei capvath la gèsta
Que s'arparà bròi tot lo mas.

Quan tornà 'storçader, que ditz a l'astronòme :
-"Devè har bèth, gran asolin !
"N'èi pas besonh de tu ; guardé't lo ton diplòma ;
"Heràs lo sac doman matin.

"Puishqu'adara qu'ac vei, qu'ès bèstia com un ase,
"Que voi la sauma deu carboèr.
"Era, au mens, que'm dirà, quan me n'ani de casa
"Se deut har bròi, se deut har lèd."

Sentitz hòrt !!

Lo benedit de Lüe, un jorn, entà Bordèu
Qu'anà dab dus amics passejà's a la fèira.
-"Hè plan, ce'u ditz la hemna... Espia de tornar lèu
"E, sustot, manquis pas lo trènh de Labohèira..."

Que hesè calorassa a tot har badalhar,
Quan cadó sus la plaça on lo monde e's gosnhiva.
Qu'anàn cuélher un doctur, e que'u tornàn quilhar,
Mes, feble e tot variat, e vutz tota planhiva,
Lo medecin que ditz :"Du repos !... Ce n'est rien...
E, viste, devath nas un flaconòt que'u passa.
-"Respirez !. Là, plus fort ! Puis, reposez-vous bien !"

Que torna... -"Eh bien, ça va ?..." -"Qu'èi avut la gohassa ;
"Mes, enfènh, que va mélher, e que'vs vorrí reglar."
-"Ce sera trois cents francs !" Que la trobà salada...
-"Aten, hòu, gran volur, jo que't vau sheringlar ;
"Veiram çò que's devira, un còp hèita l'usclada."

Que's tira deu gosset, en l'i passant suu nas,
Un petit sacotòt hèit en tela de seda :
-"Sent hòrt, hòu, tu tanben ! La paga, aquí que l'as."

E l'aut, shens díser arren, que'u deishà la moneda.

Lo polòi

Lo Meirans de Casèras
D'istoèras en paquet
Mesuras arrasèras
Sortiva deu saquet.
Un mossur, navèth riche, enlà, capvath la Lana,
Qu'envità lo curè dab amics, a disnar.
E, dens l'erbèr per pòrta grana,
Hesón palhat shens s'escanar.
Au rostit, que servín un poth a pèth lusenta.
Lavetz, un trufandèr, tot gras com un morèr,
Que demanda au vailet com qui arrid e plasenta :
-"Perqu'atz pausat lo plat en faça deu curé ?"
Lo mèste, en trepilhant per dessús la cadèira,
Que s'espià 'ntà la dauna, en aloncant lo pòt.
E lo curè que ditz, en tot finint lo veire :
"En esp'rit, là, mossur, chacun hè çò que pòt.
"Mes, qu'èi trobat ací vòste mot tant aimable
"Qu'adara tot polòi que'm parlerà de vos..."

E lo praube gusard, perdut, e tot minable,
Tà respóner au curè ne trobà pas lo gost.
Tan pis entau qui atrapa
Un maishant compliment !
Souvent, ua bona tapa
Que sèrv d'ensenhament.

Lo sacristènh avisat

-"Los menhs chers hrairs, ce disè de cadèira,
Un curelòt -que crei qu'èra de Pèira,-
"L'òmi, vadut urós
"Que s'es hèit malurós.
"La hemna qui'u balhàn, s'avè sabut, la pèga,
"Tranquilla damorà's e tiéner dret l'arrega,
"Que ns'auré hèit pojar, shens passar preu tombèu,
"Tot a laser, lo costicòt deu cèu.
"Pr'amor d'èra tostemps seram dens la misèra...
"Mes, se pòrtam deu plan la mesura arrasèra
"Quan entau Paradís mei tard hècim lo saut,
"Seram urós com reis, shens crénher hred ni caut.
"Shens pan, shens mascadura,
"Shens blaus ni blaçadura,
"Tots, quenhs que síim, seram parats
"A tot jamei tà víver en patz..."

Lo sacristènh, a tota brida,
Que'u vien trobar, mina esclarida :
-"Disetz, mossur curè, quan síim dab lo bon Diu,
"Jo, que prefererí, tant l'ivèrn que l'estiu,
"Poder minjar dus nhacs shens har tant de manièras ;
"E, shens nhaspar tanbenh oremús e prièras,
"Mossur curè qu'aurí plaser
"De béver un còp au menh laser..."

Las sangarruas

Lo Pascalon, en carcar toja au bòsc
Que destorna deu bròs.
Portat suu jaç, que planh, qu'alenta
Tot que'u hè mau, lo cap, lo vente
-"Anatz-me, d'un galòp, cuélher lo Lapèirin !"
Lo medecin qu'arriba... -"E donc, com va, pairin ?"
-"Com va ? Que soi f... ! Que'm senti la crebèra,
"Mau devant, mau darrèr, calanquèr, la torvèra..."
"Vam véder aquò... Praubòt, òc, qu'as lo sang machat,
"E, per un chic de mei, que't serés esmoschat.
"Datz-lo sheis sangarruas ce ditz a la Daunina,
"E, dab tilhul, dus cachets de quinina.
"Hatz-lo plan ajaçar
"Doman, que tornerèi passar."

Que torna. -"E va donc mélher ?"
-La fièbre que'u tenelha,-
"Ne m'a pas l'èrt hardit,
"E de las sangarruas que m'a tot espudit.
"Que'n l'aví trencat duas dab dus ueus en moleta,
"Que me'us a dat lo saut per dessús la tauleta.
"Mossur, que cau har donc
"Tà hicà'u lo bridon ?
"Las autas sangarruas com cau que las prepari ?
"Las autas ? E donc tè, que vau mélher que'm cari !"

Lo latin deu Bohavent

Lo Jan de Bohavent qu'èra un peisan richòt
Qui s'èra, en trabalhant, hicat pan suu planchòt.
A casa, la Mariana, ua valenta hemnòta,
Que tienè tot, propiòt, dehens la maisonòta.
Abans só, que's lhevèva entà curar la cort,
Mólher, hòder au casau, suenhar la bassa-cort.

Qu'avèn un gojatòt mei bèstia que la lua
E lo mei pendardòt de tot lo borg de Lüe.
-"Quenh mestí cau balhà'u", ce disè lo son pair ?
-"Emplegat, oficièr", ce responè la mair.
"Bèth sordat que heré dens la cavaleria,
"Mes, que l'eishenta pro de montar la poria."
-"Regent, lavetz !" -"Parièr ! Mes, sap pas carcular,
-"E, hòra l'addicion, n'es p' anat mei enlà.

Qu'anàn trobar tots dus un òmi d'experiença
Tà demandà'u conselh, en petita audiença.
-"E donc là, ce'us disó, poiretz tostemps sajar
"Ent' assoplí'u lo cuer, per Dacs, de l'encaujar.
"En çò deu Lahargó que'u troberàn un mèste,
"E, segur, que'n heratz un gojatet aunèste."

Hèit com dit, que l'enviàn ... Viste au plec que'u metón,
Que'u fretàn los arnelhs, e que chanjà de ton.
A Pascas que tornà... Bèth garçon que's muishèva,
E tà díser un bon mot dab tots que s'abaishèva.
-"Espiatz se l'a hèit benh, per dius, de chanjar d'èrt,
Ce disèn a l'entorn... Com es vadut obèrt !
"Au pè que caucerà quauque richa eretèra,
"Qui'u porterà de qué har borir la cautèra."

Un dimenge a mijorn, la goja sus lo plat
Un bèth peish que serví, de peirassilh flocat.
"A tu, ce'u ditz lo pair, hè las parts, ent' apréner."
E lo gojat n'avó sonque cotèth a préner.
"Quan ne hèi ? -"E donc, tres !" E que copa tres tròç.
-"Hòu, papà, que vorrí saber tu quenh e vòs."
-"Que'm hè, jo !" Que disó dus mots en gargotatge
En s'espiant entau plat, un còp hèit lo partatge.
"A patrem, capibús ; a matrem, caudibús ;
"filium corpium !" -Que's hesón l'uelh, tots dus.
-"Bravo ce ditz lo pair !... Que'n pensas, hòu, Justina ?
"Que védem qu'ès calat tà la version latina.
"Qu'avès besonh, garçon, de vàder desgordit..."

Lo hilh, shens se troblar, que s'i torna e que ditz :
-"A patrem, capibús !..." Puish, au Jan, com qui pana,
Que balha tot lo cap dab la forcheta grana.
-"A matrem, caudibús !..." E, d'un èrt sufisent
Que sèrv a la soa mair lo codic com present.
-"Filium, corpium !... E, deu plat que's hè càder
Dab lo medoth sencèr, tota la pelucada.
Lavetz, lo Bohavent que ditz au ferluquet :
-"De tot çò qu'èi jo vist, açò qu'es lo boquet !
"Sèi pas se 'ntau latin, praubòt, hès l'arromèra,
"Mes, jo tau gormandèr que't dau plaça permèra."

La civada

Dus estrangèrs, a pè, tot regolats de vin
Passèvan, mespresius, preu hons de Sent-Aubin.

Un vielhòt dens los camps semença que getèva.
-"Trabalha !" ce ditz l'un, qui de travèrs trotèva.
-"Tira hòrt !" ce ditz l'aut, bon pan que mingeram !"

Austanlèu, noste boèr qu'arrèsta lo meiram.
-"Atau sii, hòu !" ce'us ditz... E, dens tèrra adobada
"Entaus ases que vau samiar punh de civada !"
E los nostes pendards,
Gahats com dus renards,
Shens demandar l'estrena
Camin que tornàn préner.

A la santat deu pair

Jo qu'èi lejut qu'en un petit vilatge
Un peisanòt, dens papèr d'embalatge
S'èra deishat, vielhòt e malaudís,
Un punh d'escuts entà De profundís.
E que morí... Pro viste après l'oferta
Lo hilh, la borsa grana obèrta,
Que part, per un ser de heurèr
Tustar la pòrta deu curè.

Mes, en camin, que's hica a díser :
"Açò, n'es pas sonque betisa !
"Per plan que prèguim Diu,
"Lo pair, s'es dens l'infèrn, sortirà pas de 'quíu.
"E s'es pojat au cèu, perqué tant de prièras ?
"Ne son pas que manièras !
"Hòu, curelòt, aqueths ardits
"Ne't passeràn pas per los dits..."
E que se'n torna.... Enlà, devant sa casa,
Com ua ompra que'u rasa ;
Viste, que hè signe de crotz,
E, tot pauruc, qu'enten ua votz :
"L'amna deu pair en Purgatòri
"Que't ditz d'aver bona memòria !
"La prauba d'era que rosteish....
"Mes, sovien-te que Diu los volurs que puneish !"
Que hè lo vira-plec, e, shens mei de mistèri,
Que truca... Lo curè, cortés, que'u vien obrir.
-"Adiu ! Qu'ès tu ? ce'u ditz... E que't vas esbarrir !
-"O bah ! Que'm heré gai que'm dónquitz audiença..."
-"Parla, en tota confiença !
-"Ací que soi vienut portà'vs un testament..."
-"Parfèt !... Mes, tu que vas, abans tot boniment
"Ací sopar dab jo... Que caid plan ! La Maria
"Que m'a hèit còser endòra ua famusa garia..."
-"Òh ! pensatz donc !" -"Mes, si ! Deishé't donc har, garçon,
"Un còp n'es pas costuma... Avança, shens feiçon !"
-"Totun, là, que vorrí d'abòrd reglar la cuenta..."
-"E donc, se tròp i tiens..." "Qu'i tieni ! Que'm tormenta !"
"Lo pair que m'a carcat,
"Un còp mort, darrocat,
"De'vs viéner portar sòus e quauques paperòlas
"Entà messas disé'u, se's pòt, a Mazeròlas.
"Que las vorrí viste, au mei lèu
"En cas que n'estossi preu cèu..."
-"Veiram aquò totara... Alòm, haut ! A la sopa !..."
E tots dus qu'en·hornàn shens nada faussa-copa.

Au cluchèr, tà benlèu detz òras que sonàn ;
E lo gojat que's lhèva... -"Endòra, en caminant,
"Que m'a passat preu cap ua dròlla de pensada ;
"E que n'èi l'amna esperissada
"Que'm soi dit : Se lo pair horuga preus infèrns,
"Ne l'en sortiram pas dab los nostes patèrs ;
"E s'es dab lo bon Diu n'a pas que har de messas.
"S'apèra aquò getar moneda, escuts, e pèças.
"Disetz ! N'èi pas plan vist ?
"N'ètz pas deu menh avís ?"
-"Vòs carà't, malurós ! tots los morts, Diu que'us triga,
"Lo cèu, taus sons amics ; l'infèrn, tà la botiga.
"Entre de miei dens ua nega preson
"D'auts, los praubòts, que tienen garnison.
"Dens ua halha, los uns que hèn la cabriòla,
"Los auts, sus los tisòcs, que rosteishen en piòla ;
"O que son estacats,
"O mau aporicats.
"Quenhs que siin, qu'an calor mème shens la camisa,
"E, taus arrefresquir n'i boha vent ne bisa.
"A tota messa pr'eths de cap au portalet,
"D'un bèth pas en abans que hèn lo virolet.
"Lo concierge acuentat que'us desclava la pòrta
"Pendent qu'un anjolet entau cèu que'us empòrta.
"Aquí, mei n'an besonh d'arren
"Que son lotjats, naurits pr'arren."

Tot seriós, lo gojat, còr dolent, qu'escotèva,
Mes los escuts tanben preu gosset que tastèva...
"E'n lo hèi donc cadò ?
"Deu diable, se'm hèn dòu !..."

Noste curè, lavetz, d'un petit èrt de glòria,
Que'u ditz : "Que vas gostar lo vin deu Purgatòri..."(1)
"Deu qué ?..." "Arren preu nom ! Para lo veire, vam !
-"N'as pas tot jorn de 'queth... Profita puishque e n'am !"
-"Nom d'un sòrt, qu'es famús ! Que tapa sus la bola...
"Mes, que m'atz l'èrt, curè, d'estar vos, a la cola !
"Disetz ! Qu'an de 'queth vin on se tròba lo pair ?
-"Lavetz, que'u tròbas bon ?" -"Là ! Que'n herí l'essai :
"Se balhan au defunt de 'queste vin d'ibride
"Au petit barricòt que herà l'esclarida.
"E s'es tan plan suenhat, enlà, dens lo crampòt,
"Deisham-l'i... De'n sortir, que'n seré lhèu capòt.
"Qu'atz aquí dus escrits... Que m'empòrti lo rèste
"E tringlam au defunt, entà fenir la hèsta..."

(1) acheté, soit disant, avec l'argent des quêtes pour les âmes.

Lo malaut complasent

"Anatz-me cuélher lo curè,
"Vau cluishar l'uelh a la matiada"
Atau parlèva lo Petrè
Qui avè de vin hèit la moliada.

Que monta... "Adiu, hòu, perligalh !
"Que l'as gahada, la pistaisha !"
-"Òc ; qu'èi la fièbra e lo badalh..."
-"Meriterés, tè, la cravaisha !"

"Ne'm críditz pas. Datz-me perdon ;
"Que n'èi fenit dab la botelha..."
-"Veiram aquò, gran vagabond,
"S'un còp guarit, anerà mélher !"

"M'as hèit saber qu'èras malaut,
"E com e't tròbas lonh de casa,
"Qu'èi hèit seguir lo sac mortau
"Dab lo bon Diu, se't pòt complàser.

"Vas har dab jo la confession,
"Plan ramonà't de crotz a pila,
"Puish, que't derèi la comunion
"L'extrèma oncion tot a la fila."

-"Disetz, curè ! Puishqu'ètz en trènh
"Poiretz deu còs hà'm la lhevada ;
"E, s'atz paur de mancar lo trènh,
"Menhà'm au clòt en dar l'aubada !"

Ua bròja esbadalhèra

L'histoire, dont l'héroïne n'est autre que ma bonne, Maria Fescaux, s'est réellement passée à Saint-Aubin en 1925.


Qu'èra de cap Totsants, ua nueit shens escurada.
Qu'avèn machat la tèrra entau gron samiader,
E, suu taular, la dauna a plenha sopierada
Qu'avè servit a tots lo torrin humader.

Au "Parroun" aqueth ser, los pedits a l'eslama,
Istoèras que hesèn dab la pair Baptiston,
Quan la Marià, benlèu, l'ahromic a la cama,
E's hicà, l'uelh cloishit, a jumpar lo menton.
-"Vòs-tu non pas dromir !" ce'u ditz la belle-mère
-"Ne dròmi pas, nani ! Hèi pas qu'esbadalhar..."
-"Hèi, mair, ditz lo Lucien, hècitz pas l'arromèra ;
-"Deishatz, ce ditz lo vielh, que s'i saurà velhar !"

E non, ne sabó pas... Tan plan que la praubassa
L'òs que s'i descluishà, dab lo horn tot obèrt.
-"Gran doble ban qu'i som, e bròi, dens la melassa
Ce ditz lo Baptiston, en lhevant braç en l'èrt.

La Maria austanlèu, destornant la cadèira,
Dens lo viague passat que'u pausa un bèth platon,
Puish, que ditz a la goja, en ahrescant un veire :
-"Vèn-me cuélher l'Emile en çò deu Joaneton. (1)

E lo hrair, cort de len, entà benlèu qu'arriba :
-"E donc, praube Marià, çò que t'as amassat ?"
Mes, era, shens un mot, sonque tostemps planhiva,
Que'u muishèva deu dit lo menton desossat.

Que mandan lo doctur : "Au Parron, vienetz viste."
-"Poish pas sortir d'anueit... Que s'i passa donc tant ?"
-"Misèras, là, mossur... La Marià, s'es donc triste,
"Que s'a descluishat l'òs tot en s'esbadalhant.
"Enviatz-me-la pr'ua voaturòta
"Mes, troçatz-la pr'amor deu hred..."
E la Marià, tota mendròta
Lèu que descendó deu carret.

-"Ah! pour le coup, t'as une tête,
Ce'u ditz atau lo Sobanhèr ;
"Mais, parle donc ! Fais pas la bête...
E la Marià tostemps planhè ;
Tota ariçada e mei testuda
Que virolèva en shalivant
En lo har véder qu'èra muda,
Muda dab lenca per devant.

Lo medecin que'u ditz :"Assoie-toi, prends un siège !"
E que'u balha un clacat capvath lo maisherar.
-"Ça va ! Ne bouge plus ! je mets ce bout de liège ;
"J'y reviens ! Attention ! Bientôt, tout cèdera !"

Bèth profit !... Lo doctur, d'un honsòc de botelha
Que'u sèrv lavetz un gorrup de licor :
-"Avala aquò ! ce'u ditz ; qu'es siròp de groselha
"Que't va balhar preu còth petit hum de frescor..."

E, los dus braç crotzats, que recula d'ua tralha
-"Tu me fais, nom d'un chien, un drôle de portrait !
"Relève-moi la tête et redresse la taille.
"Si Parron voyait ça, qu'est-ce qu'il penserait ?

Que n'avè bèth que har deu Parron, a tres lègas !
Mèmes, lo Sobanhèr ne sabè que'n pensar...
Tà plan qu'entà benlèu, tot lo cap en barlègas,
Que'u ditz :"Va chez Fournier; il t'arrangera ça !"

Anar tà Sent-Sever que'u dèva la colica ;
Lo mossur, ce disèn, qu'èra un chic carestiós.
E puish, partir la nueit, qu'èra pro hredolica :
Lhèu tot aqueth chimbard n'èra pas tant seriós...

E la nosta Marià, tostemps tota esbocada
Qu'espièva entau doctur de mens en mens hardit :
-"Nous allons fermer ça ! Courage !" E, d'ua clacada,
Que'u hè croishir los òs en lo posnhar lo dit.
-"Là, là, mossur ! Quenh un còp de matraca !
"E l'èi d'aplom, aqueth desnodader ?
-"Mais oui, c'est fait !.. Ce n'est plus une craque.
"Voilà, voilà ! Tout est raccomodé !

-"Merci, de m'aver, vos, guarida ;
"Mes, que cau donc jo da'vs a vos ?
"Adara, au mens, que poish arríder,
"Poirèi, doman, minjar de pos."
-"Garde tes sous... Reprends ta route,
"Et garde bien ceci pour toi :
"Tu bailleras encor sans doute
"Mais, attention pour l'autre fois."

Adara, que sabetz lo fèt de la "Parrona".
Se n'es passat lo temps, lo sovenir, jamei
Dab lo curè que l'atz, tant goja que patrona ;
Mes, ne'u demànditz pas se s'esbadalha mei.

(1) Son frère, à Maylis.

La marchanda d'ueus

Capvath Haget, ua joena damisèla
Que's passejèva a la plaça deus ueus ;
Pelhòta corta e tinta aus peus
Atau hesè de la donzèla.
-"Combien, ces oeufs ?" ce ditz en ua deu Mus.
-"Tà vos, cent liuras la dotzena" ;
Qu'èra lo prètz de la quinzena.
-"C'est cher !, ce ditz en aloncar lo mus.
Mais alors, vous manquez ici de marchandise ?"
-"Pas mei qu'aquò ! Preu Mus e per Aulès,(1)
La poralha n'a pas, que crei, pluma a l'envèrs.
V'ac disi, là, shens vantardisa."
-"D'où vient, alors, que c'est si cher ?"
-"Lo qui pòt plan pagar cent liuras en ivèrn,
Aqueth, tot jorn, que's hè mei rale.
Lavetz, quan vénem a pè tòrt,
Qu'ac gàham tot a còp de pala
E que'n demàndam lo prètz hòrt."

(1) Mus et Aulès : les deux quartiers de Doazit

Lo Jantiròt a Bordèu

Lo Jantiròt de Toloseta
De nau vestit dab camiseta,
Un bèth matin que partí 'ntà Bordèu
Entau batiòu d'ua arrèrhilha.
"Prenis pas mau. Torneràs au mei lèu",
S'arrecomandà la Janilha.

Un còp au trènh, chic abans Peiroton
Que's tirà pan de la tistèra ;
E, puish, shens nada escopitèra
De picapoth que vueità lo pinton.
-"On vatz ?" ce'u ditz un militère.
-"A tu, que't hè ?... vau arrajà'm."
"E, sòus au punh, plan passejà'm."
Qu'arriba a Dacs. "On som adara ?
"Qu'es Dacs, açò ?... Famusa gara !

"Trènh de Bordèu, mossur, se'vs platz
Ce ditz, cortés, en un joen a casqueta.
-"E sàbetz léger l'atiqueta ?
"Seguitz los auts, e f...-me la patz."

Entà benlèu qu'arriba
Devath lo cèu shens trum
Com ua vaca eishentiva
Lo trènh negue de hum.
-"Les voyageurs pour Bordeaux, en voiture !"
Ce ditz ua vutz com la d'ua tura...
E Jantiròt, dens un vagon
Que va tombar sus un pugon,
Un controlur, qui te l'arrèsta :
-"Ací dehens que n'i a de rèsta !
"Anatz en coda, e... pas un mot de mei,
"Sinon, n'arriberatz jamei."
"Ah ! gran crocant ! Que m hès passar l'enveja !
"Meriterés, com los auts, la bareja !"

Lo trènh que part... Qu'arriban a Pessac.
Lo Jantiròt que's pren lo sac,
E qu'espia 'ntà Bordèu dens la nueit qui brumeja.

-"Com va, parrènh ?
"Qu'am avut paur que n'estóssitz au trènh,
Ce'u ditz un còishe, en lo balhant la bisa.
"V'aténdem tots entà sopar ;
"Mes ne vam pas, nos, galopar ;
"Que vam préner lo tram tà's guardar la camisa."
E que's balhàn dus bons potics ;
Puish que minjàn sopa aus brotics,
Un tròç de carn dens l'entre-cueisha ;
Que desglosín pinta de vin
-Shens ac deishar paréisher-
E que partín dar lo còp de cochin.

Quan a la glèisa e's prenó la candela,
Lo Jantiròt, còishe au braçat,
Deu "Credò", deu "Pater" que's perdó la quirièla.
-"Reprenez donc la ritournelle"
Ce'u ditz l'aberòt ariçat.
-"Jo, deu latin ne hèi usatge,
Urós se sèi parlar francés.
"A noste, au peís shalossés
"Parlan patoés dab avantatge.
"Ne'm hècitz pas, pr'aquò, baptesme de rebut.
"Que'vs paguerèi çò de devut.

Hèit lo batiòu, capvath la vila
Un torn que dó, dab lo nabot :
De córrer que vienón a bot,
A pè, preu tram, en "tromobila".
-"Vam véder un chic lo cinemà,
"Au petit pas, shens ns'escamar,
Ce'u ditz lo joen, abans la sopa ?"

"Se vòs ! Aquò, tot anugèr que copa.
"A noste, saps, de 'queth fricò
"N'am pas per temps ; e que'ns hè dòu."

Los dus, que's prenón ua segonda ;
E Jantiròt estomagat,
-"Com assietà's, ce ditz, dab tant de monde,
"Besonh n'aurí ; que soi pro fatigat."

Un gojatrin, com dab un èrt de's físher
Que'u ditz :"Ací qu'as de qué t'assietar !"
E que l'envia entà l'acontentar
Un còp de pè... per on la vaca pisha.

Tau mossuròt, hèit lo trènh, lo combat,
Lo Jantiròt que s'arrevira :
-"Tè, bròi garçon, pren açò, gran crebat..."
E, pè pr'aquí, d'un bon pos que'u chavira.
-"Jo, que't torni, ce'u ditz,
"La toa cadèira ;
"Ne m'a pas servit güèire ;
"Guarda-te'n lo profit."

Lo Pegauron

Qu'èra lonh coneishut lo Mèste Pegauron (1)
Lo Ducornau de Pèira, un bròi arromeron.
La blosa suu genós, lo folard suu menton,
Lo cigarre humant, qu'anèva en carreton
Atau, per Geune, Arzac, mème dunc Auloron,
Que carregèva pòrcs, veteròts, anheron.

Près de Diu, lonh d'autar, que cerquèva reson
Ta non viéner jamei chanjar lo camison.
A casa, qu'apiolèva 'unc au bèc deu plafon
Perrec, pluma, chifon.

Mes, ariçat, parelh au bossalon
Que l'entenèn bornir deu grèr dunc au salon.
A la soa Madalèna, e shens nat diapason,
Que hesè lo concèrt, dab mèmes l'oreson :
"Salòpa, vielha pèth, fumelòt de carton,
"Vè har de la beriaga en lampant lo pinton.
"Tots que parlan de tu, de Sendets au Borgon, (2)
"E que disen, qu'ac sèi, qu'ès pire qu'un dragon.
"Vèn, vèn, entau curè per darrèr lo hriston
"Destornà'u los pecats, e balhà'u l'arditon..."

Mordenta, l'uelh hissant, leugèra suu jupon,
Era que'u responè : "Tu, çò qu'ès, vielh capon ?
"Valarrièn, corrieràs, n'ès pas qu'un avorton,
"Sonque quan viens hartà't per devant lo tuton.
"Que soi la dauna ací ; t'ac muisherèi, praubon ;
"E, s'i tòcas jamei, qu'i heram a de bon.
"Çò que m'an dit de tu ? Que hesès deu garçon,
"Braç a braç dab l'amiga, au marcat, polisson !"

Un jorn, era que'm ditz :"Enténetz lo biton ?
"Praube mossur curè, barratz lo frineston !
"Sàbetz benlèu per còr, vertat, la soa cançon
"En tot cas, eth que sap shens fautas la lecçon ;
"Pr'aquò quan prègui Diu que'm balha distraccion,
"E que'm hè passar hred a bèths còps preu corpion..."
Atau qu'èran amics... Ua nueit, hòra deu plumion
Qu'entenón aperar l'Emile 'unc au "Pijon" (3)
-"Que'm tuba ! Arribatz tots !" E, man au destralhon,
Après eth que corrè, shens cauça e cotilhon.

Lo maire "Jambolin", pèi-nud, shens pantalon,
Qu'arriba, braç au cèu, shens len, pr'un escalon :
"Lavetz, ce'us ditz, ací qu'es la revolucion ?
"Qu'ètz de bròis perligalhs ! Que'vs demandi l'union,
"Sinon, que'vs f... lèu, tots los dus, au violon.
"Alòm ! Qu'a pro durat... Bohat lo candelon !"

Abans de se n'anar cluishar suu capceron
Que partín dab l'Eloi vueitar lo biberon :
"En preu derangement, ham sautar lo boçon,
"Bevem un còp de Jurançon."
Atau, signàn la patz devant lo botelhon,
E, com s'èra a Nadau, hesón lo revelhon.


Lo nos crostic qu'avè com vailet, un garçon
Qui-e menhèva en gulant a grans nhacs de hisson.
La Mariana de "Perrolhon"
E la dauneta de "Laulhon",
Lo vielh Saubès deu "Cajanon"
E deu "Bòrni" la Catinon,
Tots, qu'entenèn, cueit au bolhon,
D'aqués refrènh l'echantilhon :
-"Macorràs, gran colhon, (4)
"Tè, deu ton bestiolèr que herés plenh caujon,
"Andolha, gran macaque, asolin, cornichon,
"N'as pas que pendardèr... pr'açerà... suu torchon.
"Hilh de p....ica, carcan, gran crostic, vielh tripon,
"Que s'a ganhat los sòus, ta mair, hòu, bròi fripon !
"Çò que vas escusà'm, a la dauna, morpion ?
"Avisé't, macarèu ! Qu'arresterèi l'espion...
"N'ès pas qu'un conilhon
"Un praube caguilhon.
"Se m'escotèvi, tè, crocant, petit pugon,
"Ne'n héri pas qu'un pet, com hèn d'un veishigon..."

Atau, de compliments lo noste maquinhon
Que serviva aus de casa un bèth plat a l'aunhon.
E, quan entà la glèisa anèvi, tranquillon,
Jo que me n'arridí deu charmant donzelon.
Que'n sàbetz pro deu "Pegauron"
Vau segotí'm lo caneron.

(1) Du nom de sa maison natale à Poudenx.
(2) Les maisons extrêmes de Peyre.
(3) Maison de Monget.
(4) Je garantis l'authenticité de ces appellations. Toutes celles que je rapporte, et d'autres que je ne cite pas, furent données par Ducournau au domestique, dans l'après-midi du 18 juillet 1928, en moins de dix minutes. Je les trouvais si réussies, qu'incontinent j'en pris note sur mon carnet de poche.

Lo molièr acorat

Lo vielh molièr de Còsta-Roja,
Per caut o hred, per vent o ploja,
Sovent que prenè hum de vin
A l'estanquet de Sent-Aubin.

Un dijaus ser, tornant de fèira,
Qu'avè plan ahrescat lo veire,
E que's menhèva lo mulet
Preu caminòt de "Minjolet".

Quan se trobà devant la còsta,
Voló pojar... Mes, tant de ròsta
Dejà l'avè plan colhonat ;
Puish, que'u pesèva, lo vinat.

"Hèi, sent Jausèp, vienetz de tira
Ce ditz, pr'amor lo cap que'm vira !"
Mes, sent Jausèp ne'u responó
E Capdeton mau qu'ac prenó.

Un segon còp, eth que s'arpara :
-"Monta, molièr !" Mes, com totara,
Tot que s'ac tròba suu poishiu,
E que s'espia 'ntau Bertomiu.

Arren... Qu'apèra sent Estròpi :
-"Vam véder, vos ! Hatz que galòpi !"
Mes, shord tanben com los auts dus
Deu cèu que'u do lo pam de mus.

"Ah ! quiò ? feniants !..." E, verd de bila
Lavetz que manda tots en fila,
Sent Luc, sent Joan, sent Expedit,
Senta Joana, senta Judit.

E, hòp ! Que sauta dempuish tèrra
E que va càder lonh de sèra :
-"Vivant ! ce ditz ; açò qu'es tròp.
"N'arríbitz pas tots en un còp !"

E com aquò, la cleca arnelha
Que s'amassà dehens l'arrelha ;
E, clica-clòca, en marronar
Suu petit jorn que se'n tornà.

La becada deu curè.

Un còp, com ditz l'istoèra,
De cap Haget, un petit curelòt,
Òmi de Diu bien tranquillòt
Qu'aimèva a jogar torns qui'ns rapèlan enqüèra.
Òr donc, tau dar la man, un bon pairin qu'avè,
Qui plan sabè getà'u las pèiras au gravèr
E qui, dens lo sacòt, e'u tornèva las peras
Maduras e sanceras.

Lo Capdèt qu'envità lo regent com amic
A viené's regolar, cap e cap, d'ua becada.
Lo curè qu'ac sabó... Gormand, e fin nasic,
Tà suu truc de mijorn que sentí la muscada.

Pareish que los curès qu'aiman tots çò de bon,
Polets, poths e capons, shens comptar l'entercòsta;
E jamei ne'us en còsta
De chucar, fina cueita, ua trancha de jambon,
Tot parelh dab la ròsta...

Donc, en çò deu Capdèt, a l'òra deu repàs
Tirant cama e long pas,
Lo curè que vienó passejà's per manièra.
-"Doble ban, qu'atz bon nas,
Ce'u ditz lo vielh peisan... Pausatz-ve lo brevière
"E vienetz béver un còp
"D'un vin bon com siròp.
"Ne'vs podètz pas mei plan escàder ;
"Vam descénder abrocà'u ; que'u deratz ua lecada..."

Qu'entrà... Devant lo huec que penè la becada...
-"Aquera, tè, bròi que'm heré l'ahar ;
"Aquí, caishau poiré gahar !"
Dab lo vira-barclin, lo veire e la botelha
Que se'n van a la cava. -"Ací, qu'am la mervelha,
Ce ditz lo Capdeton... E que hè lo horat.
-"Ah! mon Diu !" -"Çò qu'atz donc ?" -"Se de tròp ne'vs deranja,
"Hatz-me viste un broquet; jo que ve'n saurèi grat."
"Hicatz lo dit suu trauc ; que vau duncò la granja,
"E que torni !..." Hardit, que poja a tota len,
Que'u pana la becada, e que part com lo vent.
E com aquò, seriós, en gran mistèri,
Qu'arriba au presbitèri.

-"Que de tard a tornar, nom d'un sòrt, lo curè !
"E la becada au hiu que se'm cresma au larèr...
"Per chic que tardi mei, va caler que l'apèri...
"Lo gran brigand, on es passat ?
"Que'n soi benlèu tot esbraçat !"

Entà mijorn qu'entenó com ua tralha,
E quauqu'un au portau segotir la sarralha.
-"Qu'ètz vos, mossur curè ?" Qu'èra la Janeton
Qui tornèva deu gua sabonar la bugada.
-"Descendetz ! Que soi hart ací de har planton,
"E de boçar lo trauc qu'èi la man deslogada.
"Dab cabilhòt de hust hatz-me viste un broquet,
"E ne damóritz pas, com l'aut, a l'estanquet."
Quan lo Capdèt montà, ni curè, ni becada...
-"Ah ! lo pelièr ! Que me l'a pelucada !
"Mes, que la paguerà mei cara qu'au marcat !
"E puishque pr'amor d'eth qu'èi lo disnar mancat,
"Per Dius ! Que'u tornerèi, quan calhi, la nhacada !

Pr'ua nega nueit d'ivèrn
On hred e neu holegèvan sus tèrra,
Lo vielh Capdèt que's lhèva en torcé's com un vèr ;
Qu'apèra lo vailet. -"Vien duncò-ci, Jan-Pierre !
"E tu que vas, pòrta barrada a clau,
"Anà'm díser au curè que'm senti hòrt malaut."
-"Malaut ? Qu'avetz la frèba ?"
-"E mei qu'aquò : la crèba !"

Que part... Dens lo camin qu'eslurrèva a tot pas ;
E lo vent que'u cinglèva,
E suu berret, lo glaç
Com candelons que's pindolèva.
-"Totun, gran per ma fe, qu'èri mei plan au jaç !
"Mes, puishqu'ac cau, tant pis ! Que herèi la corruda ;
"Gràcias a Diu, qu'èi la cama guarruda...

Qu'arriba... Deu cledòt, qu'apèra lo curè,
Que s'avança en tastant, e deu barròt que truca.
Arreish que lo hasan ne'u respon deu porèr.

Dens la crampa, benlèu, la Janeton qu'aluca
E que hica lo nas hòra deu capceron.
"Qui es aquí ?" -"Lo Jan Pierre ! On es lo vòs patron ?
"Lo Capdèt qu'es malaut, que'u hè díser de viéner."
Lo curè qu'entenó. -"Qu'as plan hèit de'm perviéner ;
"Mes, totun hòu, partir pr'aqueste hred de can !
"Enfènh...." -"Ne tàrditz pas ; seré tròp tard, doman."
-"Qu'arribi. Vei-ne donc duncò la sacrestía,
"E tu que'm porteràs la lantèrna a la man.
"A perpaus ! E poiré préner la Senta Ostía ?"
-"Là, n'ac sèi f... pas ; anà'u véder que cau,
"E, se ne l'atz de tròp, portatz lo sac mortau."

E que partín a travèrs l'escurada :
-"Ah ! ce ditz lo curè, parlam-ne d'ua torrada !
"Que'n soi tot sanglaçat, e que'n pèrdi la vutz.
"La neu que m'enluseish ; bohé'm aquera lutz !
"Ne'm serí pas cercat, a nueit, aqueste viatge !"

Tres quarts d'òras après, qu'arribàn en pipiatge.
-"Lavetz, que vira mau ? Ne va pas, la santat ?"
"Eh, mon Diu, que poiré preu moment anar mélher !
-"Parii qu'atz escornat enqüèra la botelha !
"E qu'ac pàguatz adara ! -Òc ! pòt estar vertat.
"Mes, çò que mei e'm prèssa,
"Que v'ac vau díser ací : qu'èi efòrts de gomir,
"E desempuish dus jorns ne hèi pas que gemir.
"Uei, que m'a rapelat que, quan dísetz la messa,
"Vos, de cadèira abans, que'm hesetz adroumir.
"Lavetz, en v'ac pregant, hatz-me viste, a la prèssa,
"Un petit sarmonòt, tà tornà'm har dromir..."
Lo curè que pensà, lavetz, a la, becada...
Mes, jamei ne parlà de 'questa espernicada...

Praube Sent-Aubin

-"Curè de Sent-Aubin,
"Que'vs plànhem tots, praubin !..."
-"Là, qu'atz juste reson ! Deu "Pèiron" a "Pelin"(1)
E deu "Lon" a "Gaulin"
En passant preu molin,
Chacun pr'ací capvath, que hè de l'asolin,
E qu'espia l'aut, d'un èrt malin.
Que me'n dòli preu còr, que'n sequi de chegrin
E suu capuish benlèu que me'n caid tot lo crin ;
E mei qu'aquò, chaque matin
Que'n pèrdi lo latin.
Lo menh puble, lo cuer dens lo mème salin,
Lonh que hè parlar d'eth dunc au som de Bolin.(2)

Lo coishòt a detz ans qu'a dejà l'èrt coquin,
E que pòrta a vint ans deu mau lo casaquin.
En córrer, la gojata, austant que nat lapin
N'a pas paur de's gahar, preu bal, lo sarrampin.
Uei, aus braç deu cosin,
Doman, dab lo vesin,
Que hica la vertut au bèth hons deu topin,
A còser au hum deu pin.
Ah! que pòden cridar, pair e mair, e papin !
Que'us envian entà pèisher entau crotza-camin,
Urós quan ne son pas barrejats suu camin.

Ací, lo meishantèr com l'èrba suu treitin,
Que hè bona arredits, e que plenha butin.

En glèisa, los gojats ne son que quate o cinc
A viéner deu sarmon arparar lo bocin.
Los òmis son tilhuts com crosta de tausin,
E de chimbard pertot que hèn plenh magasin.
L'un que crida au volur, e l'aut a l'assassin,
L'un còp que hè de l'ase, e l'aut còp deu rossin.
De politica ací que hèn tots lo torrin,
D'on sòrt, lop en·holiat, lo petit anherin.

Òr donc, lo fumelís, deishant tot èrt calin,
Qu'espia 'ntà la vesia, un uelh de cornaclin.
Qui donc e'ns balherà, de Lana o Maransin,
Entà'ns guarir lo mau bon tròç de medecin ?...

-"E vos, praube curè, blasit e magrestin,
"Ne hètz pas Sent-Martin ?"
-"Eh non, pas preu moment ! Que me'n vau pelerin,
"Sajar de'm har reson, e de tornar porin."

(1) Maisons de St-Aubin.
(2) Le "tuc" de Boulin, à côté de St-Sever.

La culòta deu curè

Longtemps a, que vivè, deu costat de Mugron
Un curè bèth e fresc (aquò qu'es de costuma) ;
Que'u lusiva la pluma
Dessús lo caneron.

Entad eth, un pecat qui l'infèrn meritèva,
Qu'èra de minjar carn, vigiles e divés ;
E, sonque de'n sentir, que'u hiquèva a l'envèrs
De tant que'u revoltèva ;
Esmalit que'n vadè, mahanhós, arrenvèrs.
A Larbèi, lo talhur que'n boriva de radja,
Quan, en tirant lo punt, assietat a l'obratge,
Sentiva preu topin lo perhum de l'onhon :
-"Aquera lei, per dius, que'm tira tot coratge,
"E que'us ac derí tot, pr'un nhac de camanhon !"
Mes, que'u calè har magre,
E chapar verdurèr ;
E quan lo plat pudiva a l'agre
Qu'èra la fauta deu curè.
Quan, devant lo taulòt, virèva la costura,
Que cerquèva a saber com se poiré venjar ;
E que disè que la Senta-Escritura
Jamei n'avè fixat çò que calè minjar.
-"Aten, curè ! Que't tornerèi la pausa !
"E pro qu'atenderèi ;
"Mes, plan que't servirèi,
"O que seré dròlla de causa !...
---------------------

Un dissabte matin,
-Qu'èra per Sent Martin-
Lo curè que's trobà la culòta traucada
En un endret, pr'aquí, qui ne gausi nomar,
Mes, shens estar sorcièr, que pòdetz devinar.
Qu'apèra la serventa, ua abinla mancada :
-"Que vatz anar, ce'u ditz, en córrer 'unc au Bertran
"Pregà'u de viéner ací... V'abúsitz pas en viatge,
"E ne claquégitz pas, com hètz, dab lo vesiatge.
"Qu'èi besonh d'un service, un servici hòrt gran..."
-"Adiu, talhur !" -"Salut !" -"Qu'aurí dus mots a't díser..."
-"Entratz Melia, entratz ; e barratz-me la bisa..."
-"N'èi pas lo temps, praubòt ! qu'èi la sopa au carmalh ;
"Noste mossur curè que't manda abans la messa,
"Que't vòu véder, e que prèssa..."
-"Que pòt comptar sus jo... Que'm plegui lo trabalh."
-----------------------
-"E donc, curè, qu'i som adara !
"Que la vas pagar cara !"
-----------------------
Que truca... "Entra, garçon !" -"Çò que hètz donc de nau ?"
-"Tè, que t'arremercii, e qu'es tot çò que cau !
"Que'm vas cóser un pedaç preu miei de la culòta,
"E guarí'm lo domau...
"Qu'as ací lo cisèus e hiu de la pelòta...
-"Un pedaç ?... Ne poish pas ! Qu'èi un trabalh pressat ;
"E, desempuish diluns, que soi escrapançat...
"Se vòletz entau ser, que'vs poirí tornar véder..."
-"E donc !... Mes, que'm deranja, açò, que me'n pòts créder..."
-"Lavetz, entau seòt !... Comprés, mossur curè !"
----------------------
"Que l'èi près au sedon !... Uei, lo talhur que's venja ;
"E doman qu'es dimenge..."

E que se'n va trobar lo coishòt deu "Petrè"
-"Que vas, doman, amic, rendé'm un gran service,
"Quan tu sèrvis la missa.
"Au ton atge, d'auts còps, n'aví pas hred aus uelhs ;
"E que sabèm arríder enter nos, joens e vielhs,
"Mes tostemps shens maliça.
"Que't vau balhar vin sòus,
"Tà crompà't chicolat, o canicas, se vòs !
"Que m'an dit qu'au "Santús" entà la messa grana,
"N'apunhas pas pro haut la pelha deu patron ;
"Que cau lhevà'u de mei lo plec de la sotana,
"Quan sonas l'esquiron.
"Se't crida lo curè, qu'aneràs a confèssa..."

E lo còishe, content, que s'arparà la pèça...
-----------------------

L'endoman, lo talhur, un còp dat l'angelús,
En hant petar la bòta,
Entau curè qu'arriba tot confús
Rapòrt a la culòta.
-"Que-vs demandi perdon ! A ser n'èi pas podut
"Com ac aurí credut,
"Ací tornà'vs a l'òra dita..."
-"Que t'està bròi, hòu, gran pelièr !"
-"Ne'm críditz pas !... Lo vielh molièr..."
-"Deishé'm estar ! Caré't ! Trabalha ; e puish, profita !"

-"Dísetz, mossur curè... Heratz shens jo, que vei ;
"Que pòrtatz cauça au jolh, e pro grana la pelha ;
"Lo temps que mèrca bèth ; n'auratz pas la grehelha,
"E puish, arreish n'ac saurà per Larbèi...
"Ne'm vaga pas, segur... Ne'vs poish pas mei plan díser."

-"Que'm pensi que't vòs f...ísher !... -"E non ! Atau que va..."
E lo praube curè, de travèrs que's lhevà ;
N'avè pas suu taulet d'auta culòta a's méter...
-"Tant pis, ce ditz... Totun, que'm poirí comprométer..."

E, com un punh de crins, en glèisa que partí,
Lo breviari suu braç, dab un èrt d'anugèra...
-"Ah ! que se'n pòt vantar, de'm har bròi desvertir !
"E la pelhòta, uei, que'm claca bien leugèra..."

Atau, per suu camin, qu'arpategèva aviat ;
E, mens d'ua òra après, aus tres trucs de la clòcha
Que pogèva a l'autar, shens mau pensar deu còishe
Qui devè, -per vint sòus !- benlèu har l'en·holiat.

Quan lo curè preus dits prenó la Senta Ostia,
Com convienut, lo gus, en tota modestia,
Que lhèva de tres pams la pelha deu curè...
Aqueste que sentí la frescura au darrèr...
E puish, tringlerejant quan estó suu calice,
Tot, en l'èrt que lampà, sotana, auba e pelissa...
-"N'as pas honta, morpion, de har lo tesurèr ?..."

E lo nos curelòt que's sarrèva las camas,
En nse har la lecçon :
-"E vorrí donc saber se m'an vist, las madamas !..
"Se quiò, que soi perdut ! E gara, la cançon !"

Lavetz, après "Agnús", troblat, que s'arrevira :
-"Los menhs chers hrairs, ce ditz, que'm gaha lo frisson.
"Ne sèi pas jo s'atz vist ua colomba divina
"Endòra suu menh cap descénder, la praubina !
"Qu'èra lo Sent-Esp'rit
"Qui, per Larbèi, s'èra esbarrit."
-"Òh, là ! mossur curè, ce'u replica ua vielhòta,
"Pr'aquò lo vòste ausèth n'èra pas espaurit
"De'vs viéner benedir, quan n'atz pas la culòta..."
------------------------

E, de 'queth bròi duplicatà
Jamei lo caperan ad arreish ne's vantà.

Lo municièn punit.

Jogaires, musiciens, dejà flocats de glòria
Los de Sent-Gòr, un jorn, que partín tà Bordèu ;
Qu'aparièvan concors... E lo mèste, vantòri,
Comptèva au permèr prètz júnher un brilhant rondèu.
Que truversàn lo Mont dab un èrt de fanfara,
E tots que'us aplaudín, sus l'uncla, dab antrènh ;
Mèmes, los coishardòts que'us seguín a la gara,
En har partir petards, en aténder lo trènh.

Quan aqueste arribà, qu'èra golinhit de monde.
-"On donc, gran Diu vivòste, e'ns vam nos, apitar ?
Qu'avón bèth escamà's, pas ua plaça a la ronda ;
-"Ací que som !" ce ditz lo chèf, en alentar.

Que l'arriba ua idea... Que part a tota aviada,
E, com açò que crida au vagon de darrèr :
-"Descendez, s'il vous plait !" E tota la vesiada
Que se'n va cercar plaça, en córrer, preu porèr.
E quan vedón la soa casqueta
Montada a triple reng com la d'un galonard,
Tots que baishàn claqueta
Devant lo nos monard.
-"Alòm ! vos auts, ce ditz ; montatz ! que se'n va l'òra !
E tots que s'apitàn suus siètis ramborrats.
-"Totun, hòu, qu'as poder ! Qui at auré dit endòra ?
Ce'u hè lo bariton... Ne'us as pas mau borrats !"

E longtemps qu'atendón... "Pàrtem pas donc enqüèra ?
Ce ditz la gròssa caissa... An donc dat lo siulet ?"
E que sauta suu cai shens mei de chapatoère :
-"Macarèu ! Lo vagon ací que tot solet !"
------------------

Que s'èra donc passat ?... Un emplegat de Dume
Tot navèth arribat, en véder aqueth dragon,
Que s'èra dit atau : -"Pòt pas 'star qu'un legume !..."
E qu'avè, pensant plan, destacat lo vagon.

Lo ser, quan eths tornàn que'us servín la chinada,
E pro confús qu'estón ;
Mes, quan tà l'an d'après, e partín en tornada
Que s'avisàn au trènh deu Mont.

[Endic de las poesias deu R.Lamanhèra]